کتاب از «وقتی جنگ درگرفت» تا «وقتی جنگ تمام شد» نشر نیلوفر

هاینریش بل (۱۹۸۵ـ۱۹۱۷)، برنده‌ی نوبل ادبی ۱۹۷۲ نامدارترین چهره‌ی ادبی‌ـ هنری آلمان در نیمه‌ی دوم سده‌ی بیستم است. بنابر آماری که در سال‌های پایانی دهه‌ی هفتاد سده‌ی گذشته در آلمان انتشار یافت، بل از لحاظ نفوذ معنوی و اندیشه‌سازانه در میان شهروندان آلمان نفر چهارم بود. بل این موفقیت را تا هنگام مرگ با خود داشت. «از چنین شهرتی حتی توماس مان برخوردار نبود.» در دو داستان نخست این کتاب: «وقتی که جنگ درگرفت» و «وقتی که جنگ تمام شد»، اندیشه‌های راوی هر دو داستان همخوانی بسیاری با تفکرات خود نویسنده دارد. بل هنگامی که ناخواسته به جبهه‌های دومین جنگ جهانی اعزام شد ۲۲ ساله بود و راوی نخستین داستان پیشگفته ۲۰ ساله است. نویسنده هنگام بازگشت از جبهه‌ها ۲۸ سال داشت و راویِ در حالِ بازگشت به وطن در داستان دوم ۲۶ سال سن دارد. این هر دو راوی ــ که می‌نماید که یکی باشند ــ آشنایان با اندیشه‌های بل را به یاد خود او می‌اندازند: فردی ترقی‌خواه، مخالف جنگ‌سالارانی که نام‌شان را ــ به‌ویژه در داستان دوم ــ پیوسته ذکر می‌کند، دشمنِ یهودی‌ـ ستیزی، افشاگر مذهب نهادی‌شده...