فمینیسم (feminism) به مجموعهای از جنبشهای سیاسی، اجتماعی و ایدئولوژی اطلاق میگردد که با هدف دستیابی زنان به فرصتهای برابر با مردان در زمینههای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و شخصی شکل گرفته است. این واژه برای اولین بار در فرانسه و هلند مطرح شد و پس از آن به واژهنامهی آکسفورد راه پیدا کرد. این کلمهی پرحاشیه مناقشات زیادی را به همراه آورده است اما هدف اصلی جنبش فمنیسم چیست؟ به طور کلی موضوعات مورد توجه جنبش فمنیسم، مردسالاری، برابری جنسیتی، خشونت خانگی، آزار جنسی، تبعیض جنسیتی، برابری دستمزد و حقوق باروری است. روز جهانی زنان در تاریخ 8 مارس در جهت حمایت از این جنبش نامگذاری شده است.
اولین جنبشهای فمنیستی در سال 1960 شکل گرفت که موج اول فمنیسم به شمار میآید. این موج به رهبری مری ولستون کرافت و مانیفیست او در کشور انگلستان آغاز شد و یکی از مهمترین دستاوردهای این جنبش کسب حق رای برای زنان بود. زنانی که در این جنبش شرکت کرده بودند خود را فمنیست مینامیدند.
پس از موفقیت کمپین موج اول، مطالبهگری زنان ادامه پیدا کرد و با تشویق نویسندگانی چون سیمون دو بووار و ویرجینیا وولف موج دوم فمنیسیم به راه افتاد. این جنبش خواهان آزادیهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و تحصیلی بود. موج سوم فمنیسم در اواخر قرن بیستم شکل گرفت و به موضوعاتی نظیر ویژگیهای زنانه و تنوع قومیتها، نژادها و ادیان و پیشینهی فرهنگی زنان تاکید داشته است. در حال حاضر فعالیتهای فمینیستی در گوشه کنار جهان همچنان ادامه دارد و شکل جدیدی به خود گرفته است. استفاده از شبکههای اجتماعی مانند توییتر (twitter) و استفاده از هشتگهای مانند feminismeverydy برای به اشتراک گذاشتن احساسات و تجربیات کاربران در سراسر دنیا از مهمترین تغییرات این جنبش جهانی به شمار میآید.
انواع فمینیسم
فمینیسم تحت تاثیر ایدئولوژی انواع گوناگونی دارد.
فمنیسم لیبرال: این گرایش از شناخته شدنترین گرایشهای فمینیسم است که دنباله رو اعتدال است و به جایگاه زنان را بر اساس حقوق برابر میپردازد.
فمینیسم مارکسیستی: این گرایش بر اساس اندیشههای مارکسیستی شکل گرفته است و به چرایی مورد ستم واقع شدن زنان میپردازد و آن را ناشی از مالکیت خصوصی و نظام مردسالارانه میداند.
فمینیسم رادیکال: فمینیسم رادیکال از منتقدان جدی دو گرایش دیگر فمینیسم است و بر احساسات جنسی و جامعهپذیری زنان تاکید میکند.
نویسندگان و جنبش فمنیسم
جنبشهای فمینیستی در طول عمر خود تحولات مختلفی را پشت سر گذاشته است و از یک جنبش اجتماعی به ایدئولوژی و پس از آن به طرح فلسفه رسیده است. بخشی از این تغییرات مدیون روشنگریها و نوشتههای نویسندگان پیشرو در این جنبش بوده است. از مهمترین آثار این حوزه میتوان به کتاب «جنس دوم» اثر «سیمون دوبوار» اشاره کرد. کتاب « کتاب ما همه باید فمینیست باشیم» اثر نویسندهی مطرح نیجریایی « چیماماندا انگزی آدیشی» است که احساسات، تجربیات و افکار خود را دربارهی این موضوع به رشتهی تحریر درآوردهاست. کتاب «زن بودن» اثر «تونی گرانت»، «زنان در روزگارشان» اثر «مارلين لگيت» و «جنبش زنان فمینیسم» اثر «آندره میشل» از مهمترین آثار منتشر شده برای آشنایی و شناخت فمینیسم است.