- خاطرات یک معلم روستا:
راوی نفرین زمین، معلمی است که برای تدریس به یک روستا فرستاده شده و آنچه در کتاب میشنویم، شرحی از خاطرات و ماجراهایی است که او طی نُه ماه اقامتش در روستا تعریف میکند. جلال آلاحمد در این کتاب، از نقطهی دید این معلم، تفاوتهای زندگی روستایی و شهری را بیان نموده و از این منظر، به نقد سیاسی و اجتماعی زندگی روستایی و شرایط آن زمانه میپردازد. روستای کتاب نفرین زمین، چند شخصیت برجسته دارد که هر کدام با تکیهکلام و لحن متفاوت خود به مخاطب معرفی میشوند و هر یک را میتوان نمایندهی یک اندیشه و منش دانست. معلم مدرسه هم به عنوان ناظری بیطرف، در همراهی یا تقابل با این شخصیتها، به نحوی، محاسن و معایب تفکر آنها را برمیشمرد.
- نقدی بر اصلاحات اراضی:
سکونت معلم جدید در روستا، همزمان میشود با اصلاحات اراضی، گذر از عصر فئودالیسم و همچنین مکانیزه شدن کشاورزی. جلال آلاحمد در نفرین زمین، به این شیوه اصلاحات اراضی را نقد نموده و به بیان تضادها و شکافهای میان سنت و مدرنیته نیز میپردازد. مالک روستا، زنی سالخورده است که مردم او را «بیبی» صدا میزنند و دِه را به شیوهی ارباب-رعیتی اداره میکند. بیبی را میتوان نمایندهی تفکر سنتی دانست و مردم کمسواد روستا نیز، با وجود آنکه گاه تصمیمات بیبی به مذاقشان خوش نمیآید، اغلب با او همسو میشوند و پیروی از سنتها را بر سلایق و علایق خود ارجح میدانند. رمان نفرین زمین، علاوه بر تفاوتهای میان زندگی شهری و روستایی، به تعصبات کورکورانهی روستاییان و روابط پشت پردهی آنها هم میپردازد و از صدمات خرافاتی که در تار و پود زندگی مردم نقش بسته نیز سخن به میان میآورد.
- یادگاری از نفرین زمین:
هر زمینی آبی دارد. زمین حکم تن آدمیزاد را دارد؛ پر است از رگ و پی. اگر رگ دست را بزنی یا حجامت کنی، خون یواش یواش درمیآید؛ عین قنات. برای صحت مزاج هم خوب است. اما اگر گردن آدم را بزنی چطور؟ جونش با خونش درمیآید. عین این چاههای موتوری. تن این زمینی که ما میشناسیم، آنقدرها خون ندارد که جواب این همه چاه را بدهد. دل آدم میسوزد.
- آثار جلال در آوانامه:
نشر صوتی آوانامه، تا کنون کتابهای «زن زیادی»، «از رنجی که میبریم»، «نون والقلم»، «مدیر مدرسه»، «سرگذشت کندوها»، «پنج داستان» و «سهتار» را از میان آثار جلال آل احمد به شکل صوتی منتشر کرده است. «نفرین زمین» جدیدترین اثری است نسخهی صوتیاش با صدای «کامیار محبی» تولید شده و منتشر میگردد.