کتاب صوتی سن پترزبورگ موزیکانچی دارد نشر توسعه محتوای لحن دیگر

- از متن کتاب: * قالی فرنگ و ایرانی: میرزا صالح * ورود به سن‌پترزبورگ: مرداد ۱۲۰۸ شمسی وارد به شهر شدیم. تا به حال شهر به این خوبی و صفا و انتظام، به این گونه عمارت ندیده‌ام. از میانه کوچه‌ها گردش کرده، در دولت‌خانه بندگانِ میرزا ابوالحسن‌خان، ایلچی دولت علیه روزافزون ایران رفته، فوراً به خدمت معزی‌الیه مشرف، بعد از استفسار و تلفظات مقرر فرمودند که منزل بنده در خانه میرزا هادی نویسنده معزی‌الیه بوده باشد. بعد از آن تبدیل لباس نموده، در منزل مزبور به سر برده و اما چون مدت دو هفته یا کمتر در این ولا خواهیم ماند بهتر آن دیدم که هرچه توانم در تعریف و بانی این شهر و طریقه و آداب مردم نوشته بلکه اشخاصی که مطالعه به آن نمایند از این رساله محظوظ شده، اولاً وقایع و اوضاع شهر را می‌نویسم و بعد از آن روزانه خود را خواهم نوشت. بالجمله معلم بندگانِ ایلچی، شخصی است انگریزی وقایع اوضاع روسیه و دولت آن و طریق تعمیر و بنای سن‌پترزبورگ را در کتابی مفصلاً در چهار سال قبل با یک نفر از فضلای انگریز نوشته و چاپ کرده‌اند در دست اوست، به حمایت مستر ولیمسن نام که در فارسی ربط کاملی دارد به قدر ضرورت ترجمه و ثبت می‌گردد. اما شهر سن‌پترزبورگ شهری‌ست از پای‌تخت روسیه فاصله آن به خط استوا عرض شمالی آن پنجاه درجه و نیم است و طول آن به سمت شرقی لندن سی درجه و نیم. در سال ۱۷۰۳ عیسوی مطابق سنه ۱۱۱۸ هجری سزار پطر بزرگ او را بنیاد کرده، مقصود کلی پطر بزرگ از ساختن شهر مزبور این بوده که در هیچ‌کدام از بلاد روسیه اتصال به دریای بالتیک نداشته که راه تجارت دریا با فرنگستان بهم رساند و از طرف خشکی به علت صعوبت راه نیز، راه تجارت ولایت مزبور با سایر قرال فرنگ مشکل می‌بود به این ملاحظه در سال مزبور همتی گماشته که شهر مزبور را بسازد. لیکن زمین سن‌پترزبورگ هنگام تابستان باتلاق و بیشه عظیمی بوده و به جز سباع حیوانی از آنجا گذر نمی‌کرده و وقت زمستان کلاً جنگل و زمین باتلاق مزبور و رودخانه نیوا که در میانه شهر می‌گذرد یخ بسته، در چنین جایی به علت قرابت به دریا همتی گماشته، در اواخر بهار سال مزبور موازی سیصد هزار از رعایای ولایات روسیه را جمع‌آوری نموده، اکثر آنها روسیه و بعضی قزاق و تاتار و سایرین بوده، شروع در ساختن شهر مزبور نموده. در آن هنگام دولت روسیه با دولت سوئد جنگ داشته و به کرات ولایت روسیه مورد تاخت و تاراج سوئد گردیده و به حدی بی‌اوضاع بودند که قادر بر اینکه اسباب بنایی از قبیل بیل و کلنگ و تیشه و ظروف حمل و نقل خاک به قدر کفاف عمله‌جات مزبور نداشته بودند برخی حمل و نقل سنگ را با دوش خود نموده و بعضی در جامه و کیسه و توبره و غیر آنها نموده و چون زمین مزبور کلاً بیشه و باتلاق بوده خاک از چند میل راه به این نهج آورده، زمین مزبور را از خاک پوشانیده و یکی از امورات مشکله عمله‌جات مزبور عدم آذوقه بوده، حول و حوش شهر مزبور و ولایات قریبه اینجا به جهت تاخت و تاراج طایفه سوئد قادر به جمع‌آوری آذوقه عمله‌جات نبوده‌اند. آذوقه از مسکو و ولایات بعیده حمل و نقل می‌شده و از سویی دولت سوئد اطلاع از تعمیر شهر مزبور یافته، حسدی برده، جمعی کشتی جنگی به سر دولت روس و ممانعت ساختن شهر مزبور فرستاده. ازین‌سو پطر جمعی از سپاه خود را در کناره رود نیوا گذارده، آنها را مانع از بیرون آمدن از کشتی نموده، بالاخره بی‌نِیلِ مقصود مراجعت نموده بودند. مدت چهار ماه طراحی شهر و خانه‌ها و نارنج‌قلعه در میانه شهر و سایر متعلقات آن به اتمام رسید لیکن به علت آذوقه و جا و مکان، یکصد هزار نفر از عمله‌جات مزبور تلف شده‌اند. بالجمله بعد از یک سال از تاریخ ابتدای شهر، سی‌هزار خانه معمور خوب با نارنج‌قلعه‌ای که در وسط حقیقی شهر واقع و رود نیوا احاطه به آن می‌نماید با برج و باروی نارنج‌قلعه مزبور به اتمام رسیده. بعد از اتمام شهر مزبور درصدد جمع‌آوری ساکنین شهر مزبور برآمده، اولاً شهر چنتس که بیست ورث فاصله از سن‌پترزبورگ بوده با عیال و اطفال و اسباب خانه آنها کلاً کوچانیده، به سن‌پترزبورگ آورده و بعد از آن حکمی به اهالی مسکو فرستاده که از آنجا برخی کوچیده به سن‌پترزبورگ روند. اکثر امرای ساکنین مسکو به این معنی راضی نبودند که پایتخت قدیم آنها تبدیل یابد و به این ملاحظه بسیاری متمسک به معاذیر شده، به سن‌پترزبورگ نرفته لیکن جمع کثیر از تجار و کسبه و برخی از اعزه مسکو رفته و بعد از آن ارباب صنایع و کسبه از هر صنف از فرنگستان به سن‌پترزبورگ آورده و درصدد تربیت آنها برمی‌آید و چون خود مدت هفت سال در لباس مبدل به فرنگ رفته بود که ان شاء الله برخی از احوالات او را خواهند نوشت طریق تربیت نمودن و تحریص و ترغیب عمله‌جات و ارباب صنایع به رسم اهل فرنگ پیش گرفته، به نهج مفصله عرض خواهد شد. بعد از اینکه پطر از ساخت شهر اندک فراغتی یافته و مردم را جابه‌جا نموده، درصدد تکمیل نارنج‌قلعه برآمده، قلعه مزبور را به ترکیب مسدس نموده، دیوار آن را از سنگ و آجر ساخته، دوره آن آب است. مقابل درب آن پلی ساخته‌اند که هنگام عبور آن را خوابانیده، مردم می‌گذرند. یک کلیسای بسیار خوبی در آن ساخته و اتاقی در آن جُبه‌خانه و سلاح جنگ پادشاهی را گذارده و اتاقی دیگر مملو از دواها و ادویه‌ها به جهت اشخاصی که محصور در آن شوند و سایر آذوقه و ضروریات قلعه مزبور را مهیا کرده و بعد از آن در اکمال شهر کوشیده، خانه‌هایی که ساخته بودند از تخته بوده، برخی از آنها سوخته مجدداً حکمی می‌دهد که هر کس خانه خود را از سنگ و آجر ساخته و به تدریج مجموع دیوارها از سنگ و آجر ساخته می‌شود.