کتاب دست‌نوشته‌ها نمی‌سوزند
یک زندگی در نامه‌ها و یادداشت‌های روزانه‌اش

دست نوشته‌ها نمی‌سوزند کتاب بسیار عجیبی است. در واقع می‌توانیم بگوییم سرنوشت این کتاب بسیار عجیب و غریب است. میخائیل بولگاکف عادت داشت روزنگار بنویسد و آن‌ها را با نظم زیادی جمع می‌کرد. زمانی که مأموران شوروی به خانه‌اش ریختند، دست‌نوشته‌ها نیز همراه با بسیاری از کتاب‌های او ضبط شد و چند سال طول کشید تا او دوباره بتواند آن‌ها را تحویل بگیرد. بولگاکف دست نوشته‌ها را پس از تحویل گرفتن سوزاند و تصمیم گرفت دیگر هرگز روزنگاری بنویسد؛ اما اتفاق عجیبی افتاد. سال‌ها بعد مشخص شد یک کپی کامل از این نوشته‌ها در آرشیو کا گ ب موجود است و بله دست نوشته‌ها، نمی‌سوزند. به‌این‌ترتیب جی. ای. ئی. کرتیس سال‌ها بعد از مرگ نویسنده و در سال ۱۹۹۲ این مجموعه را جمع کرد و تحت عنوان کتاب «manuscripts don’t burn: Mikhail bulgakov, a life in letters and diries» منتشر کرد. کتابی که با استقبال زیادی مواجه شد و به زبان‌های مختلفی برگردانده شد. این کتاب توسط بیژن اشتری به فارسی برگردانده شده است و نشر ثالث آن را چاپ کرده است. این کتاب در دسته‌بندی زندگی نامه، سفرنامه و خاطرات در فیدیبو در دسترس است.

علاوه بر دست نوشته‌های خود بولگاکف از دفتر خاطرات همسر سوم بولکاگف یعنی ییلنا سیرگییونا بولگاکووا هم استفاده شده است و بسیاری از نامه‌های نوشته شده به بولگاکف هم بررسی شده‌اند. مجموعه‌ی همه‌ی این نوشته‌ها یک تصویر خوب و نسبتاً کامل از این نویسنده که می‌خواست بزرگترین نمایشنامه‌نویس مسکو شود؛ اما بیشتر کارهایش دائماً با ممنوعیت و سانسور مواجه بود به دست می‌دهد. تلاش شده است این نوشته‌ها بر اساس سال‌های درست در کنار هم قرار بگیرند تا از نظر زمانی هم خواننده درک بهتری از زندگی نویسنده پیدا کند.

میخائیل بولگاکف، خالق مرشد و مارگریتا

میخائیل بولگاکف (Mikhail bukgakov) متولد ۱۸۹۱ در شهر کی‌یف در اکران امروزی و امپراطوری روسیه آن زمان است. پدرش استاد دانشگاه و مادرش معلم بودند و چند فرزند هم پس از میخائیل به دنیا آمدند. او به خواسته‌ی پدرش پس از دوران دبیرستان پزشکی خواند و در آستانه انقلاب پزشک شد. او هم زمان در حوزه‌ی ادبیات هم فعال بود. او سال‌ها به‌عنوان پزشک در جبهه‌ها فعالیت کرد و علی‌رغم عدم بستگی‌اش به هیچ گروه و دسته‌ای در شوروی تحت‌فشار بود و آثارش تحت سانسور بود. او در نهایت در سال ۱۹۴۰ درگذشت. از او چندین کتاب مهم به‌جامانده است:

• مرشد و مارگریتا
• یادداشت‌های یک پزشک جوان
• برف سیاه
• دل سگ

چرا باید کتاب دست نوشته‌ها نمی‌سوزند را خواند؟

میخائیل بولگاکف مردی است که در دورانی زندگی کرد که بسیار تحت‌فشار قرار داشت و بیشتر آثارش سال‌های سال پس از مرگش به شهرت رسید. او در یادداشت‌هایش گلایه‌های زیادی از سیستم موجود کرده و درباره‌ی مسائل اجتماعی و حتی سیاسی مختلفی حرف زده است که باعث شده‌اند این کتاب ارزش زیادی داشته باشد و از حالت یک نوشته‌ی شخصی از یک نویسنده خارج شود. در حقیقت این یادداشت‌ها این فرصت را ایجاد می‌کنند که آشنایی هرچه بیشتری با فضا و جو حاکم بر شوروی در سال‌های پس از انقلاب تا زمان مرگ نویسنده پیدا کنید. سانسورهایی که روی آثار ادبی و نمایشنامه‌ها بود، رفتاری که با نویسندگان انجام می‌شد و چیزهایی شبیه این در متن به‌خوبی مشهودند.

در بخشی از کتاب دست نوشته‌ها نمی‌سوزند می‌خوانیم

این نامه تایپ شده برای اینکه حالم اصلاً خوب نیست، بنابراین دراز کشیده‌ام و دارم آن را دیکته می‌کنم. ... تلفن نصب شده، اما نمی‌خواهم به آن وابسته شوم، پست را ترجیح می‌دهم، برای این که مکالمه‌ای که من خواهانش هستم طولانی‌تر از یک مکالمه‌ی تلفنی است. نتوانسته‌ام به هیچ جایی سر بزنم، برای اینکه همه‌اش درگیر کار بوده‌ام.

ویکنتی ویکنتییویچ، این سؤالی است که می‌خواستم از شما بپرسم: ‌آیا هیچ امکانی برای اجازه یک ویلا در جایی که شما زندگی می‌کنید؟ در زینوگورود وجود دارد؟ اگر برایتان مشکل نباشد، آیا می‌توانید پاسخم را با تلفن یا نامه بدهید؟ ویلا را از چه کسی باید اجاره کرد؟ جای آن کجاست؟ و آیا امکان آب‌تنی هم وجود دارد؟ ما در واقع بیشتر به فکر سیروژگا هستیم، هرچند ییلنا سیرگییونا اصرار دارد مرا هم با خودش به آنجا ببرد. برایم مهم نیست. چرا که علاقه‌ای به جذابیت‌های طبیعی منطقه مسکو ندارم و در نتیجه ترجیح می‌دهم در خانه بمانم؛ اما به‌خاطر همراهی کردن خانواده و همین‌طور به‌خاطر اینکه شانسی به همسر و پسر خوانده‌ام داده شود تا از مقداری هوای تازه برخوردار شوند، خودم را آماده کردم که از یک ویلا سردرآورم.

پیشنهادهایی برای دوستداران دست نوشته‌ها نمی‌سوزند

خواندن کتاب دست نوشته‌ها نمی‌سوزند؛ مانند تاباندن یک چراغ روی گوشه‌های تاریک و ناشناخته‌ی زندگی میخائیل بولگاکف و شناختن هرچه بیشتر و بهتر اوست. به‌طورکلی خواندن نوشته‌های افراد از سیاستمداران گرفته تا نویسندگان و ورزشکاران چیزهای زیادی برای گفتن دارد. اگر شما هم از دست‌نوشته‌ها نمی‌سوزند لذت برده‌اید کتاب‌های دیگری هم برای شما وجود دارد که در ادامه به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• برای سخنرانی نیامده‌ام اثر گابریل گارسیا مارکز
• دختر تحصیل‌کرده اثر تارا وستور
• ارنست همینگوی آخرین مصاحبه و دیگر گفتگوها اثر ارنست همینگوی