کتاب صوتی کمدی الهی اثر دانته آلیگیری

بهشت ادامه و نقطه اوج منظومه‌های پیشین است، و در عین حال عزیمتی تازه. گرچه مضامین، موضوع‌ها، تصویرها و اپیزودهای برگرفته از دوزخ و برزخ را دوباره شکل می‌بخشد ولی شرایطی جدید را نیز چه بر شاعر و چه‌ بر خواننده تحمیل می‌کند. با وجود اینکه حافظه شاعر تا این هنگام برای انجام وظیفه‌اش کفایت می‌کرده، بهشت، در همان سطور آغازین، خلا بین خاطره و تجربه را بازمی‌شناسد و، مهم‌تر از آن، خلا بین دسته‌بندی‌های روانشناسانه را با خود زبان. تقلای شاعر در تلاشش به منظور عبور از فضای فراسوی حافظه و کلام، هر چه منظومه پیش‌تر می‌رود، سرسختانه‌تر در کانون توجه قرار می‌گیرد. ولی منظومه هم، به واسطه چهره‌هایی برخوردار از اقتداری فزاینده، بر درجه اعتبارش می‌افزاید و جایگاهش را اتقا می‌بخشد، و توجه را جلب می‌کند به مطابقت یافتن تدریجی‌اش با تعریف نوشتار مقدس که در تکوینش دست داشته‌اند هم ملکوت و هم عالم خاکی. نیز در جایگاهی تازه نشانده می‌شود. نخاطب مستقیم بسیاری سخن‌ها شخص اوست، و همین‌طور وظایفی به او سپرده می‌شوند که مشارکت خیال‌پردازانه‌اش را به شکلی فعال می‌طلبند، و خواننده را در پدیدآوری منظومه دخالت می‌دهند.