کتاب برزخ جلد 2 نشر انتشارات امیرکبیر

سفر برزخ دانته، مرحلۀ دوم از مراحل سه‌گانۀ سفر او به ‌دنیای جاوید است. دانته پس از طی دوزخ موحش و عبور از طبقات نه‌گانۀ دیار ظلمات، در طول کوره‌راهی باریک و دراز به ‌راه می‌افتد و عاقبت از آن ‌سوی کرۀ ارض سر درمی‌آورد و دوباره آسمان پرستاره را بر بالای سر خویش می‌بیند، و از آن ‌پس سفر سه روزۀ خود را در دیار برزخ آغاز می‌کند. برخلاف سفر دوزخ که در آن مسافر سرگردان هرقدر پیش‌تر می‌رفت احساس خستگی و فرسودگی بیشتری می‌کرد و راهش قدم‌به‌قدم دشوارتر می‌شد، در اینجا وی که به ‌قول خود «دیار رنج» و «رود ظلمت» را پشت‌سر گذاشته و پا به برزخ امیدبخش نهاده است، هر‌قدر به طبقات مختلف برزخ بالاتر می‌رود احساس سبک‌پایی و چالاکی بیشتری می‌کند، چنان‌که هنگام رسیدن به بهشت زمینی اصلاً اثری از رنج راه در خویش نمی‌یابد، و وقتی که از این بهشت به‌ راهنمایی بئاتریس (و نه ویرژیل)، یعنی با بال و پر عشق و نه با پای عقل، رهسپار افلاک می‌شود و سفر فردوس را آغاز می‌کند، «پاک و سبک‌روح آمادۀ صعود به‌ ستارگان است».

از نظر تمثیلی، درک مفهوم سبک‌پایی شاعر به‌خصوص برای کسانی که «دوزخ» را خوانده‌اند خیلی آسان است. در این سفر معنوی آدمی به درون روح و نفس خویش، که مراحل سه‌گانۀ سفر آن ‌جهانی شاعر مظهر آن است، در مرحلۀ اول، یعنی مرحلۀ درک گناه و آشنایی با مخافت آن، آدمی هرقدر پیش‌تر رود و با گناه و ظلمت آن آشنایی بیشتری پیدا کند زشتی و تلخی خطا را بیشتر احساس می‌کند و از این بابت رنجی فزون‌تر می‌برد. اما در مرحلۀ دوم، یعنی مرحلۀ پشیمانی و توبه، وی دوران گناهکاری را پشت‌سر گذاشته و روی به تطهیر از آلایش گناه برده است، و هرقدر که در این راه پیش‌تر رفته باشد طبعاً سنگینی بار گناه را کمتر می‌یابد و سبک‌روحی ناشی از صفای دل و پاکی روح را بیشتر احساس می‌کند، تا بدان‌جا رسد که در بهشت زمینی، یعنی در آن مرحله از رضایت وجدان و صفای باطن که سعادت این‌ جهانی را برای آدمی تحصیل تواند کرد، حتی خاطرۀ گناه را با نوشیدن کفی از آب جویبار فراموشی از یاد ببرد، و آنگاه پای به مرحلۀ سوم این سفر یعنی مرحلۀ قدس و طهارت کامل گذارد.

-از متن کتاب-