کتاب هنر امر متعالی مبتذل
درباره «بزرگراه گمشده» ديويد لينچ

هنر امر متعالی مبتذل

درباره «بزرگراه گمشده» دیوید لینچ

واکنش انتقادی غالب به بزرگراه گمشده دیوید لینچ این بود که این فیلم تمرین خشن پست مدرنی است در حرکت قهقرایی به صحنه هایی از اضطراب های اولیه، آن گونه که در فیلم های نوآر مدون شده است و همان طورکه جیمز نیرمور به اجمال گفته است «قصدی ندارد به جز همین سیر قهقرایی... بنابراین، بزرگراه گمشده به خاطر جنبه ترسناک، مایه جنسی و درخشش صوری اش... در نوعی سینماتک باقی می ماند و صرفا فیلمی دیگر درباره سینما است.»(۳۳) این واکنش ــ با تاکید بر ماهیت کاملاً تصنعی، «بینامتنی» و به گونه ای مطایبه گون کلیشه ایِ دنیای لینچ ــ همچون یک قاعده با قرائت عصر نوییِ متضادی همراه می شود که بر جریان انرژیِ زندگی ِ ناخودآگاهی تاکید دارد، جریانی که بنا بر ادعا، همه رویدادها را به هم مرتبط می کند و از خلالِ همه صحنه ها و شخصیت ها می گذرد و لینچ را به شاعر لیبیدویِ معنوی شده ناخودآگاهِ جهانیِ مدنظرِ یونگ تبدیل می کند.(۳۴) اگرچه این قرائت دوم باید رد شود (به دلایلی که بعدا خواهم گفت)، اما با این حال، توانسته است این باور را از میدان به در کند که لینچ را واپسین مطایبه پردازِ واسازگر(۳۵) قلمداد می کند، چون این قرائت به درستی تاکید می کند که سطحی وجود دارد که باید جهان لینچ را در آن سطح بسیار جدی گرفت ــ البته تنها اِشکال چنین قرائتی این است که در تشخیص این سطح به خطا می رود. به خاطر آوریم آن شور و شعف سُکرآور پایانی لارا پالمر را پس از تجاوز و قتل وحشیانه اش در [ فیلم] آتش با من گام بردار؛ یا فوران خشم ادی علیه راننده [ کناری اش] به خاطر لزوم رعایت «مقررات لعنتی» در بزرگراه گمشده، یا مکالمه ای که بارها در مخمل آبی میان جفری و سندی تکرار می شود، پس از آنکه جفری از آپارتمان دوروثی بازمی گردد و آشفته و عمیقا پریشان، شِکوه می کند «چرا آدم هایی مثل فرانک وجود دارند؟ چرا دنیا پُر از این همه مشکلات است؟» و سندی در پاسخ به او، حادثه خوش یمنی را در رویایش بازگو می کند که در آن توکاها سرانجام نور و عشق را به جهان تاریک می آورند ــ به شیوه ای پست مدرن، این صحنه ها درعین حال که کمیک و خنده دارند و بسیار عوامانه و ساده لوحانه به نظر می آیند، باید بسیار هم «جدی» گرفته شوند. «جدیت» آنها نشان دهنده وجود سطح معنوی عمیق تری در زیر کلیشه های سطحی نیست، بلکه تاکید دیوانه وار بر ارزش رهایی بخش چنین کلیشه های عوامانه ای است. کتاب حاضر کوششی است برای گشایش معمای این تطابقِ اضداد، که به تعبیری، معمای خود «پست مدرنیته» نیز هست.