کتاب فوکو در 90 دقیقه نشر نیلوفر

فوکو آنطور که باید در چهارچوب‌های یک فیلسوف کلاسیک قرار نگرفته است بیش از فلسفه، تاریخ نقش پررنگی در آثار فوکو ایفا می‌کند. او درباره‌ی فلسفه گفته است: «از فلسفه چیزی جز فلسفیدن باقی نمانده است. بیش ترین پرسش های فلسفی، برآیند اشتباهات لفظی اند، که سامان بخشیدن به این پرسش و این خطا یکسر از نظر دور مانده است. ضمن آن که، سئوالات هنوز مطرح نیز پاسخ ناپذیر، یا بهتر بگوییم، ناپرسیدنی است.»

در باره‌ی کتاب فوکو در 90 دقیقه

کتاب «فوکو در 90 دقیقه» از دو بخش اصلی تشکیل شده است. بخش اعظم کتاب به زندگی‌نامه و دستاوردهای فوکو اختصاص دارد. نویسنده در این بخش تحت عنوان «زندگی و کارنامه‌ی فوکو» به طور مفصل فراز و فرودهای زندگی میشل فوکو را زیر ذره‌بین قرار می‌دهد. پل استراترن با مطالعه دقیق سال‌های زندگی فوکو، جهت‌گیری‌های سیاسی و فلسفی او را شرح داده و تاثیر هریک از این رویکردها را در آثار او بررسی می‎کند. نویسنده در بخش دوم کتاب با عنوان «از فوکو و درباره‌ی فوکو» به نقد و گفته‌های فوکو پرداخته است

میشل فوکو کیست؟

پل میشل فوکو تاریخدان و فیلسوف فرانسوی در 15 اکتبر سال 1926 به دنیا آمد. او فرزند آن مالاپار یکی از جراحان برجسته کشور فرانسه بود. پدر فوکو آرزو داشت او تحصیلات خود را در رشته‌ی پزشکی ادامه دهد. اما فوکو که رابطه‌ی خوبی با پدرش نداشت از انجام اینکار سرباز زد. او در پاریس نام پدرش، پل را از نام خود حذف کرد و خود را میشل نامید سپس تحصیلات خود را در رشته‌ی فلسفه در دانشگاه «اکول نرمال سوپریور» ادامه داد. او در سال 1948 از دانشگاه  فارغ‌التحصیل شد. فوکو در دوران تحصیل خود حوادث ناگواری را پشت سر گذاشت. او یکبار در حین تعیقب یک دانشجو بازداشت شد، سپس با خوردن تعداد زیادی قرص، اقدام به خودکشی کرد. استفاده از مشروبات الکلی و مواد مخدر زندگی او را دستخوش اتفاقات زیادی کرد.

فوکو پس از پایان تحصیلات، به رشته‌های روانشناسی و تاریخ علاقه‌مند شد و در دهه 50 میلادی به تحصیل مجدد در رشته روانشناسی روی آورد. او زمان زیادی را در بخش روانی بیمارستان «سنت آن» می‌گذراند و به یکی از اعضای افتخاری این بخش تبدیل شده بود. فوکو تحصیلات خود را با در مقطع دکترا با عنوان رساله‌ی «پژوهشی در تاریخ دیوانگی» به پایان برد. او در سن سی وسه سالگی نگارش کتاب «تاریخچه‌ی دیوانگی» را آغاز کرد. این کتاب با نام «جنون و تمدن» منتشر شد.  فوکو در دهه‌ی 80 به آمریکا مهاجرت کرد. او همواره در آرزوی زندگی در کالیفرنیا به سر می‌برد و  با زندگی در آمریکا توانست به آرامش و شادی دست پیدا کند. اما این شادی دیری نپایید و او در سال 1984 تنها زمانی‌که 58 سال سن داشت بر اثر بیماری ایدز از دنیا رفت.

دیدگاه‌ی فیلسوفانه‌ی میشل فوکو

نام میشل فوکو با تناقض عجین شده است. او به مدت 20 سال به حزب کمونیست روی آورد و به تفکرات استالین معتقد بود، سپس جهت‌گیری‌ خود را تغییر داد و حزب کمونیست را به باد انتقاد گرفت. او در دوره‌ای رقیب ژان پل سارتر بود ولی  بعد از چند سال خود را همراه او می‌دانست و در تظاهرات با او همقدم شد. فوکو همواره فردی دمدمی مزاج و تعجب آور بود.

نظریات فوکو در مورد سیاست و تاریخ و جامعه از مهم‌ترین نظریات قرن بیستم به شمار می‌آید. نظریه‌های انسان‌شناسی و ارتباط آن با زبان یکی از مشهورترین دیدگاه‌های این متفکر معاصر فرانسوی است. او معتقد است زبان بیانگر حقیقت جهان نیست بلکه تنها وسیله‌ای برای ابراز تجربه شخصی است. او همچنین عنوان کرده است که بین زبان و قدرت نوعی همبستگی دیده می‌شود در واقع زبان یک جنبه‌ی ابزاری برای استفاده و حمایت از پایگاه‌های اجتماعی و سیاسی صاحبان قدرت است.

عده‌ای میشل فوکو را اندیشمندی «نو ساختارگرا» دانسته‌اند، برخی او را «پساساختارگرا» نامیده‌اند. در مقابل فوکو تمام این عناوین را رد کرده است و خود را فردی «نیچه گرا» دانسته است.

آثار و افتخارات میشل فوکو

منتقدین آثار فوکو را به سه بخش محتوا تقسیم نموده‌اند. بخش اول آثار او را می‌توان تحت تاثیر فلسفه‌ی هرمنوتیک دانست. مهم‌ترین کتاب او در این زمینه «تاریخ جنون» است. دو بخش دیگر آثار فوکو تحت تاثیر علایق او به تاریخ شکل گرفته است. باستان شناسی و تبارشناسی بخش دوم و سوم محتوای کتاب‌های او را تشکیل می‌دهد. از دیگر آثار فوکو می‌توان به کتاب‌های «پیدایش درمانگاه»، «نظم اشیا»، «باستان‌شناسی معرفت»، «تاریخ جنسیت» و «تبارشناسی و تاریخ» اشاره کرد.

مترجم کتاب میشل فوکو در 90 دقیقه

فرزین هومانفر شاعر و مترجم ایرانی در سال 1350 به دنیا آمد. هومانفر به صورت تخصصی به سرودن شعر می‌پردازد. مجموعه اشعار او با نام «تیله‌ها» یکی از آثاری است که در بین مخاطبان حرفه‌ای ادبیات با استقبال فراوانی روبه‌رو شده است. هومانفر علاوه بر انتشار مجموعه شعر‌های خود، به ترجمه آثار مختلف اشتغال دارد. فوکو در 90 دقیقه یکی از آثار اوست که توسط نشر نیلوفر در سال 1386 در 72 صفحه به بازار عرضه شد.

در بخشی از کتاب فوکو در  90 دقیقه می‌خوانیم

نقدها / نظرها / گفته ها

فوکو پیوسته، بیش از هر متفکر دیگر، مفاهیم ضمنی آرای نیچه را مبنی بر رد تلقی افلاتونی از حقیقت، گسترش داد و در نوع خود شاید همان«ضد - فلسفه» را که دولوز عنوان می کند پیش کشید، و خاستگاهی فرودستِ حقیقت را در جدال و جدل, شاید و باید با اراده ی معطوف به حقیقت که در اصل, با میل و قدرت درهم تنیده است پی بگیرد.

در دوران کلاسیک، (عصر خرد) عقل از جنون کناره گرفت و مفهوم «بی خردی» زاده شد و از آن پس بود که جنون در درمانگاه روان در بند شد

«اپیستمه» (دانستگی) آن ساختارفکریست. که تفکریک دوره ی خاص و شبکه‌ی زیرین فرضیه ها و فرآیندهای انديشه را نمودار می‌کند. «ذهن زنجیره»ای که تفکر فرهنگی، فلسفی و علمی یک دوره را احاطه می‌کند.

«دیرینه شناسی»، تکنیک آشکارسازی آن دسته از قوانین فکری ست. که انديشه های کلی یک دوره ی خاص را مرز می بندد. فوکو این مفهوم را با بررسی اسنادِ کلیدی هر دوره، به کار می گیرد.

«تبارشناسی» زبانزدی ست که نیچه در توصیف بررسی مفاهیم اخلاقی خود به کار می‌بست. و با توسل به آن؛ سیر تحول و چیستی اصلیت آنها و انگیزه‌های پنهانی و پیگیرشان را می پژوهید و نیز چگونگی نگرش ها به آن مفاهیم را از فرازگاه مدرن امروز، درمی یافت. تبارشناسی تاریخچه ی اراده ی معطوف به قدرت را ردیابی می‌کرد. فوکو اما، این اصطلاح را برای تشریح تجزیه و تحلیل‌های تاریخی انواع دانش از جمله ادبیات، پزشکی و اخلاق، به کار می‌بست. و این تحلیل نمودار گشتار مفاهیمِ «حقیقت» در این معرفت ها بود. این دگرشدگی‌ها روندی منطقی نداشت. اما در عین حال مشروط به نظم دانایی دوران خود می شد. در اصل کل برداشت ما ازحقیقت تابعی مشروط (و غیرواقعی) بود.

موّلف، تنها یک «اصل تَبَعی»ست، که تمامی قوه‌ی خیال را در محدوده‌ی ذهن – زنجیره‌ی یک دوران خاص گِرد می‌آورد. فوکو مدعی‌ست که: «انگیزه‌ی محرک من» چیزی بیش و یا کمتر از«کنجکاوی» نبود - البته درحد والای آن-»«پرسشی مبنی بر این شناخت که، آیا آن کس که نظر به جمع و تاثیر بر همگان دارد. باید توانِ «متفاوت دیدن» و«متفاوت دریافتن» داشته باشد.»