کتاب جستاری در فرهنگ وَغ وَغ ساهاب نشر انتشارات کتابسرای تندیس

در فرهنگ لغات فارسی، (vagh) ــ vagh) ]وق وق = وک وک[ صدای وزغ، آوای قورباغه (غوک) ذکر شده و مثالی آمده از نجیبی فَرغانی شاعر (قرن پنجم هجری) به این مضمون: ای دهن باز کرده ابله‌وار سخنان گفته همچو وَزَغ چغر که پیداست صدای غوک (قورباغه) و وزغ را مشابه هم گرفته‌اند و اما... وغ‌وغ‌‌ساهاب وسیله‌ای است مرکب از دو مقوای مدور سوراخ‌دار که کاغذی معمولاً سفید و ضخیم به شکل استوانه آن دو مقوای مدور را به هم وصل می‌کند و اگر در داخل آن چند مهره‌ی کوچک تعبیه کنند و بعد آن دو قاعده (مقوا) را به هم نزدیک و بعد دور سازند صدایی از آن بیرون می‌آید که سرگرمی خوبی است برای کودکان و گاه بزرگسالان. نام وغ‌وغ‌‌ساهاب غالباً همراه جغجغه می‌آید و فروشندگان دوره‌گرد ‌این دو وسیله‌ی بازی کودکان را با هم تبلیغ می‌کنند. آنان وسیله‌ای چوبی شبیه حجله‌هایی که اکنون صاحبان عزا برای مرگ جوانان خود برپا می‌کنند (در مقیاسی کوچک‌تر) روی سر می‌گذارند و در محله‌ها می‌گردانند که بادبادک (کایت‌های کاغذی) و فرفره‌های رنگی هم از آن آویزان است و... جغجغه فروش فریاد می‌زند: ای جغجغه و وغ‌وغ‌ساهاب... یا وغ‌وغ‌‌ساهاب و جغجغه... ‌این فروشندگان در چهارشنبه‌سوری (آخرین چهارشنبه سال) فشفشه هم به این مجموعه اضافه می‌کنند. برخی از جوانان گاهی وغ‌وغ‌‌ساهاب را می‌خریدند و برای شوخی با همکلاسی‌ها یا حتی معلم‌ها، آن را جای نشیمن او می‌گذاشتند تا موقع نشستن روی آن صدا کند. البته این‌گونه وسایل بازی کودکان چند سالی است که از مناطق مرکزی شهر تهران به حاشیه رانده شده و من حدود نیمه دوم دهه شصت نمونه‌ای از آن را در شهر ری و حوالی بازار سرپوشیده شاه عبدالعظیم دیدم. نمی‌توان تصور کرد که صادق هدایت بی‌توجه به کاربرد وغ‌وغ‌‌ساهاب در نزد عوام، نام کتابش را " وغ‌وغ‌ساهاب " گذاشته است. چرا که او علاوه بر نخبگان عصاقورت‌داده‌ی جامعه‌ی ادبی و غیرادبی شهری، نقاط ضعف عوام در روستاها و شهرها را نیز همواره به نقد کشیده است. آیا هدایت و فرزاد به عنوان مؤلفان کتاب، سخنان خود را به دیده‌ی تحقیر می‌نگریسته‌اند؟ ‌این‌که نویسنده‌ای بگوید حرف‌های من مثل وغ‌وغ‌‌ساهاب گاهی گوش‌خراش، گاهی باعث خنده و اغلب بی‌ارزش است، هنوز هم پس از انتشار انبوهی از آثار ترجمه و تألیف حرفه‌ای یا تجربی ساختارشکن و پست‌مدرن، مرسوم نیست چه رسد به هفتاد، هشتاد سال پیش که به‌طور کلی نزد ادبای جاسنگین ریش و سبیل‌دار تهرانی و غیر تهرانی به حرکتی ضد اخلاقی و حتی آنارشیستی تعبیر می‌شده است، کما آن‌که شد و هدایت همه را به جان خرید تا جایی که او را در سال ۱۳۱۴ شمسی به اداره‌ی تأمینات در نظمیه تهران احضار کردند و بابت مطالبی که در کتاب وغ‌وغ‌ساهاب نوشته بود مورد بازجویی قرار دادند و کتباً تعهد گرفتند در ایران مطلبی چاپ نکند.