کتاب از ما بهتران نشر انتشارات کتابسرای تندیس

فرهنگ و باورهای محلی، گنجینه‌های ارزشمندی هستند که با توجه به شرایط اجتماعی و فکری هر منطقه منحصر به فرد و یگانه‌اند.  با وجود این‌که بسیاری از باورها ریشه در خرافات و داستان‌های خیالی دارند اما تنوع و گوناگونی آن‌ها، جلوه‌ای زیبا به فرهنگ‌ها داده است. دنیای ادبیات بستری مناسب برای روایت و انتقال سنت‌ها و باورهای اقوام مختلف است. همانطور که با خواندن آثار نویسندگان آمریکای لاتین، فرهنگ و سنت‌هایشان معرفی می‌شود، کتاب‌هایی همچون «سو و شون» اثر «سمین دانشور» و «کلیدر» از «محمود دولت‌آبادی» خرده فرهنگ‌ها و باورهای مردمان مناطقی از کشورمان را به تصویر می‌کشند. محمد محمدعلی نیز در کتاب از ما بهتران داستان‌هایی با مضمون «اجنه» را روایت کرده است که در باورهای قومی و مذهبی مردمان ایرانی جایگاه ویژه‌ای دارند.

درباره‌ی کتاب از ما بهتران، قصه‌ای از فرهنگ عامه

مجموعه داستان از ما بهتران، مجموعه‌ای از 11 داستان کوتاه است که نویسنده بر اساس تجربیات و آشنایی با فرهنگ و باورهای روستاییان، نوشته است. «جن»، «سرناچی»، «چشم‌سفید»، «قاسم‌شرط‌بند»، «علی پیش‌پیشی»، «ما بی‌گداران»، «مرغ عشق و آهو»، «ایستگاه هراس»، «شکار در سراب نیلوفر»، «چهارشنبه سوری» و «مهمانسرا» یازده داستان کوتاهی هستند که در این مجموعه گردآوری شده‌اند.

 محمدعلی بیش از یک‌ سال در روستایی سکونت داشت و معاشرت با بومیان آن منطقه موجب شد تا او به درک مناسبی از فرهنگ و باورهای سنتی آنان برسد. البته در نگارش کتاب نویسنده سعی کرده است که باورهای منطقه‌ای را کمرنگ‌ کند و بیشتر از باورهای بومی، از باورهای عامی سخن بگوید تا فضای کلی کشور را به نمایش بگذارد. او توانسته جامعه‌ی جن‌زده ایرانی را به خوبی  در قالب داستان‌های کوتاه به تصویر بکشد.

محمدعلی درباره‌ی علت نگارش کتابی درباره‌ی اجنه در مصاحبه‌ای گفته است: «من جای خالی این موجودات را در ادبیات داستانی دیدم. از طرفی خودم با داستان‌های این موجودات بزرگ شده‌ام. شوهرخاله‌ای داشتم که نوازنده‌ی ویولون بود و علاقه‌ی زیادی به جمع‌آوری عتیقه‌جات داشت. من هم علاقه‌ی زیادی به این پیرمرد داشتم. امیدوارم که من غرق آن حال و هوا شوم و بتوانم خاطره او را خوب تعریف کنم. من به خانه‌ی او می‌رفتم، او ساز میزد و به من می‌گفت: «محمد میبینی عروسی اجنه رو؟» من هم دل به دل او می‌دادم و می‌پرسیدم: «اون که بغل عروسه کیه؟» و او جواب می‌داد: « خب اون مادرشه.» آنوقت می‌پرسیدم: «خب این‌ها دارن چیکار می‌کنن؟» و او در جواب من می‌گفت: «حالا بذار یه خرده ساز بزنم.» شروع می‌کرد به نواختن سازش و من غرق در حال و هوای عروسی می‌شدم. شوهرخاله‌ام می‌پرسید: «میبینی پاشنه‌هاشون رو؟ میبینی سم دارند؟» من در جواب او می‌پرسیدم که چرا پاشنه‌ی آن‌ها سیاه است و او جوابی می‌داد و این سوال و جواب‌ها تا وقتی که در کنار او بودم، ادامه داشت. غیر از شوهرخاله‌ام، خاله‌ی پدرم هم زیاد از اجنه می‌گفت و قصه‌های آن‌ها را برای من تعریف می‌کرد. این خاطرات کودکی در کنار حوادث عجیب و غریبی که برای من اتفاق می‌افتاد، باعث شد مجموعه از ما بهتران را بنویسیم.»

نگاهی به درون مایه  کتاب از ما بهتران

محمد محمدعلی با نگارش داستان‌های کوتاه مجموعه‌ی از ما بهتران پختگی خود را در خلق داستان‌های کوتاه و رسیدن به قلمی منحصر به فرد را نشان داد. او با استفاده از باورها و سنت‌های محلی، در پس داستان مسائل و دغدغه‌های اجتماعی خود را نیز دنبال کرده است. ویژگی حائز اهمیت دیگر کتاب، سادگی و روانی داستان است که مخاطب به خوبی می‌تواند با داستان ارتباط برقرار کند. علاوه‌بر این، پیوستگی متن در داستان‌ها و همچنین محوری بودن خط روایی داستان در هر قصه، نشان‌ از درک درست محمدعلی از نوشتن داستان کوتاه است.

دور شدن از سوژه‌های رایج در خلق داستان‌های ایرانی و همچنین استفاده از اسطوره‌ها و ادبیات کهن ایرانی، دیگر ویژگی بارز مجموعه داستان از ما بهتران است. استفاده از جن به عنوان بخشی از فرهنگ ایرانی و اسلامی گواه این موضوع است. در زمانه‌ای که اکثر نویسندگان ایران دارای جهت‌های فکری هم سو با یکدیگر بودند و اکثر داستان‌ها درون‌مایه‌ی مشترک داشتند محمدعلی سراغ سوژه‌ای جدید رفت.

محمد‌علی درباره‌ی انتخاب سوژه‌ای خلاف جریان اصلی ادبیات داستانی ایران، عنوان کرده است: « جن ابزار مناسبی است برای داستان‌نویسی. من هم موافقم که پتانسیل بالایی دارد برای داستان‌سازی و رونق دادن به داستان بی‌روح و بی‌شکل فارسی. تفکر چپ در آن سال‌ها تفکر غالب نویسندگان بود و این شکل از فکر کردن تنوع را از فضای داستانی گرفته بود. حتی جایی دکتر شریعتی هم به این مسئله اشاره کرد. بیشتر داستان‌ها شبیه «چگونه فولاد آبدیده شد» بود؛ اینکه کارگری قوت غالبش سیب‌زمینی آبپز است، آدم خوبی است. هدایت هم همیشه از این پایگاه ضربه می‌خورد. حرف آن‌ها این بود که داستان‌های هدایت به درد این اجتماع نمی‌خورد. من از همان‌هایی بودم که از جوانی با تفکر چپ مقابله می‌کردم و از ما بهتران را در مقابله با همین جریان نوشتم. از پتانسیل داستانی جن استفاده کردم و به وقت خودم در فضای داستانی ایران تنوع ایجاد کردم. بعدها آقای آتشی در مورد این مجموعه نوشت و استقبال مردم از این مجموعه و نوبت‌های چاپ متعدد آن نشان داد که من با نوشتن این مجموعه کار درستی انجام داده‌ام و در مورد امکانات این موجودات برای داستان شدن اشتباه نکرده‌ام.»

درباره محمد محمدعلی و آثارش؛ تلفیق سمبولیسم و واقعیات اجتماعی

محمد محمدعلی نویسنده و پژوهشگر ادبی در سال 1327 متولد شد. او در دوران نوجوانی استعداد خود را در نویسندگی نشان داد و در مسابقات بین مدارس مقام نخست روزنامه‌نگاری را کسب کند. زمانی‌که تنها 22 سال داشت طرح‌های اولیه داستان‌های کوتاهش را نوشت. او سپس به عضویت کانون نویسندگان ایران درآمد و برای سالیان متمادی در کانون فعالیت داشت. محمدعلی آثار مختلفی در قالب مجموعه داستان‌های کوتاه، رمان و مقالات و مصاحبه‌ها منتشر کرده است و به گفته‌ی خودش هیچکدام بر دیگری ارجحیت ندارند.

در طول دوران نویسندگی، محمد‌علی به صورت متناوب رمان و مجموعه‌داستان‌های مختلفی را منتشر کرد و برخلاف دیگر نویسندگان که ابتدای راه را با نوشتن داستان کوتاه آغاز می‌کنند و سپس به سمت رمان می‌روند او همواره برای داستان‌های کوتاه اهمیت ویژه‌ای قائل بود: « رمان بر داستان کوتاه برتری ندارد. اما جامعه در بیرون گود از نویسندگان این نگاه را دارد. به شکلی همه‌ی مردم رمان‌نویسان را نویسنده می‌دانند. شاید به این علت که با خودشان فکر می‌کنند این آدم مدت بیشتری آن‌ها را سرگرم می‌کند. این شکل از نگاه فقط مختص ایران نیست. من در مقاله‌ای خواندم که «همینگوی» را تا پیش از انتشار رمان‌هایش جدی نمی‌گرفتند. از طرفی فروش رمان بیشتر نسبت به داستان کوتاه هم همین تفکر غالب را نشان می‌دهد. اما برای خود من این‌طور نیست بلکه همه چیز به طرح‌های داستانی‌ام بستگی دارد.»

محمدعلی هم اکنون ساکن کشور کانادا است و مشغول نوشتن آثارجدیدش است. او درباره‌ی علت مهاجرتش و نوشتن در غربت نیز نظرات جالبی دارد: «یکی از بزرگترین مزایای کار در خارج از کشور این است که نویسنده‌ی ایرانی در خارج از کشور این فرصت را دارد تا بدون این‌که درگیر سانسور شود، حرفش را بزند و کارش را بکند...   بعد از ماجراهای انتخابات به ناگهان دیدم 9 کتاب من در وزارت ارشاد متوقف شده و از آنجا که دلم نمی‌خواست این 9 عنوان به 10 کتاب تغییر یابد و به قولی غمی بیاید روی غم‌های قبل، سفر را انتخاب کردم.»

«بازنشستگی و داستان‌های دیگر»، «چشم دوم»، «آدم و حوا»، «جهان زندگان» و «باورهای خیس یک مرده» از مهم‌ترین آثار محمدعلی هستند. «سه گفت وگو با احمد شاملو، محمود دولت‌آبادی و اخوان ثالث» نیز دیگر اثر برجسته‌ی محمدعلی است که در آن، او با این سه نویسنده بزرگ ایرانی مصاحبه کرده و عقاید آنها را به تصویر کشیده است.

انتشار کتاب از ما بهتران

انتشارات تندیس، مجموعه داستان از ما بهتران را در سال 1389 وارد بازار کتاب ایران کرده است. خرید آنلاین و دانلود کتاب (pdf) نیز در سایت و اپلیکیشن فیدیبو امکان‌پذیر است. همچنینآثار دیگر نویسنده مثل«آدم و حوا»، «مشی و مشیانه»، «جهان زندگان» و «شاملویی که من می‌شناختم» در فیدیبو برای خرید آنلاین و دانلود موجود است.

در بخش‌های از کتاب از ما بهتران می‌خوانیم

بله، اون‌ها توی این اتاق و توی این قلعه هم با ما هستن. اعمال و رفتار ما رو زیر نظر دارن. ولی به شما بگم که از «بسم‌الله» می‌ترسن. زعفر جنی یا جعفر جنی سرکرده شونه و همه به فرمان اویند. یک آقایی که خودش «پریسا» بود و با من هم‌بند بود، می‌گفت که زعفرجنی تا همین اواخر زنده بود. می‌گفت، خودش صدای اون رو شنیده که از جن و انس خداحافظی کرده. البته من به حرفاش اطمینان نداشتم و ندارم؛ ولی یادم می‌آد؛ با نشونی‌هایی که داد، همون شب، ماه گرفته بود و ساعتی بعد آسمون رعد و برق زد. گردبادی هم نزدیک همون قلعه و بند پدیدار شد که می‌توانست بزغاله چاق و چله‌ای رو به آسمان ببره؛ اما من باورم نمی‌شه که اون مرده باشه. مگه می‌شه که این همه جن رو بی سرپرست گذاشت و از دار دنیا رفت؟ می‌دونید، اون‌ها دم کوچکی دارن و مثل ما روی دو پا راه می‌روند، می‌خندن، گریه‌ می‌کنن، جشن عروسی می‌گیرن و ...