کتاب سرود کریسمس نشر افق

نویسندگان بسیاری در گوشه و کنار جهان داستان‌هایی نوشته‌اند که علاوه بر نمایش معضلات اجتماعی و ارائه‌ی راه‌حل‌هایی برای آن، به خوانندگانشان امید نیز می‌بخشند. سرود کریسمس نوشته‌ی چارلز دیکنز از این دست کتاب‌هاست که زنده‌کننده‌ی آداب دورهمی و شادی کردن در ایام کریسمس است. هرساله با رسیدن سال نو، مراسم جشن و مهمانی در خانه‌ها برگزار می‌شود و همگان تلاش می‌کنند سال جدید را با قلبی به سفیدی برف آغاز کنند.

خلاصه سرود کریسمس

ابنزر اسکروچ، نماینده‌ی پیرمرد خسیس، ثروتمند و بداخلاقی است که نه‌تنها خودش در مهمانی کریسمس خواهرزاده‌اش فرد حاضر نمی‌شود، بلکه کارمندش باب کراچیت را نیز آزار داده و مانع دیدار او با خانواده‌اش می‌شود. تا این‌که در شب کریمس ارواحی از جمله روح شریک و دوستش مارلی را می‌بیند که حال و روز بدی دارد و با کشیدن زنجیرهای سنگین، تاوان کارهای زشتش در دنیا را می‌دهد. او به اسکروچ سنگدل هشدار می‌دهد که اگر رفتارش را تغییر ندهد، به سرنوشتی مشابه دچار خواهد شد. اسکروچ صبح کریمس از خواب برمی‌خیزد و ادامه‌ی داستان شرح تغییرات اوست.

نگاهی به زندگی چارلز دیکنز؛ پاورقی‌نویس بریتانیایی

چارلز دیکنز (1812-1870) با این‌که در خانواده‌ای به نسبت مرفه به دنیا آمده بود، به‌دلیل ولخرجی‌های بی‌حساب پدرش طعم فقر را چشید. چارلز دوازده‌ساله ناچار به کار کردن در محله‌های فقیرنشین لندن شد و از نزدیک وضعیت کودکان کار را دید. ثبت و شرح همین تجربیات در داستان‌هایش او را به نویسنده‌ای نامدار تبدیل کرد.

سبک نگارش چارلز دیکنز

در تمامى جوامع، وجود انسان‌هاى واقع‌گراى دلسوز و آگاه ضرورى بوده؛ کسی که از شرایط موجود جامعه پرده بردارد و حقیقت را به خواننده نشان دهد. به این واقع‌گرایان در ادبیات، نویسنده‌ی سبک رئالیسم می‌گویند که دلایل مختلف اجتماعى، علمى و فلسفى را در اروپاى قرن هیجدهم عامل ایجاد تحول مکتب از رمانتیسم (تخیل‌گرایی) به رئالیسم می‌دانند. از اصول رئالیسم ادبی واقع‌گرایی، جامعه‌گرایی و توجه به حوزه‌ي رمان است. هر وقت که از نویسندگان بزرگ این مکتب سخن به میان آید، به نام دیکنز از انگلستان و «بالزاك» ازکشور فرانسه اشاره می‌شود که اجتماع خود را با همه‌ي مشخصات و عادات، نیکى و بدى‌هایش نشان دادند. رئالیسم ادبی مبتنی بر تحلیل اجتماعی، مطالعه و تجسم زندگی انسان در جامعه، مطالعه و تجسم روابط اجتماعی، روابط بین فرد و جامعه و ساختمان خود جامعه است.

دوره و زمانه‌ی دیکنز مملو از تحولات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی انگلستان بود. در این زمان، بریتانیا به تازگی وارد انقلاب صنعتی شده بود. نوآوری‌های صنعتی بر همه‌ی جنبه‌های زندگی بریتانیایی‌ها تاثیر گذاشته بود و شکل شهرها را تغییر داده بود. مهم‌ترین جنبه‌ی تغییر در روابط اجتماعی دیده می‌شد. شروع به کار کارخانه‌ها و دگرگونی وضعیت کار در زمین‌های کشاورزی باعث مهاجرت گسترده‌ی روستاییان به شهرها و کار در کارخانه‌ها شده بود. نظام سرمایه‌داری بیشتر از گذشته به نفع ملاکین و ثروتمندان بود و فقر و آوارگی بسیاری ایجاد کرده بود.

از طرفی ترس از انقلاب فرانسه باعث تشویش اوضاع سیاسی شده بود. سیاسیون تلاش می‌کردند تا با سوءاستفاده از باورهای دینی و اخلاقیات مرسوم در جامعه، فقر توده‌های مردمی را ناشی از مشیت الهی القا کنند و شرایط رقت‌بار زندگی فقیران را قابل قبول می‌دانستند. خود تهی‌دستان هم به چنین شرایطی تن داده بودند. شخصیت‌های داستانی دیکنز به خوبی این وضعیت را به خواننده نشان می‌دهند. از یک طرف، ثروتمندان و قدرتمندان در مقابله با فقیران با آن‌ها سختگیرانه رفتار می‌کردند و به نوعی آن‌ها را مسئول بدبختی خود دانسته و تحقیر می‌کردند. طبقه‌ی کارگر هم جوری پرورش یافته بودند که فقر و سرکوب را سرنوشت طبیعی خود می‌دیدند.

دیکنز که در برهه‌ای از زندگی خود از نزدیک شرایط کارگران را دیده بود، نه تنها معضلات اجتماعی را در کتاب‌هایش نشان داد بلکه تلاش کرد خوانندگان را به فکر و اندیشه‌ی تغییر شرایط وادارد. روش نوشتار او پرهیز از شعار و واکنش‌های خشم‌آلود است. برعکس، دیکنز برای اشاره به وضعیت نامناسب اجتماعی از طنز و شخصیت‌پردازی‌های واقع‌گرایانه در داستان‌هایش استفاده کرد. به‌خصوص تصویر کودکان در کتاب‌های دیکنز از زندگی در یتیم‌خانه‌ها و کار در کارخانه‌ها در کنار ظلم ستمگران، به خوبی خواننده را با حال و هوای دردناک و غیراخلاقی جامعه آشنا کرد. این تصویرها به قدری شفاف و درست بیان شده‌اند که بعد از گذشت نزدیک به دو قرن از زمان نگارش آن‌ها هم‌چنان برای شناخت اوضاع دوره‌ی ویکتوریایی بریتانیا به آن مراجعه می‌شود و به دیکنز لقب تصویرکننده‌ی اجتماع داده‌اند.

دیکنز زنده نماند تا اصلاحات سیاسی و اجتماعی در بریتانیا و در نتیجه بهبود اوضاع زندگی طبقه‌ی کارگر را ببیند ولی آثار او با گذشت دویست سال هنوز هم در گوشه و کنار جهان طرفدار دارد.

شخصیت‌پردازی در آثار چارلز دیکنز

پرداختن به جزییات و سر و کار داشتن با واقعیت از ویژگی‌های دیگر آثار دیکنز است. کل متن‌ داستان‌های دیکنز بر پایه‌ی مشاهده، درک و نمایاندن ساخته شده‌اند. لایه‌ای دیگر از کلمات که نسبت به لایه‌ی اول وضوح کمتری دارند، به درکی تدریجی از هدف توصیف‌های دیکنز کمک می‌کند.

یکی از علت‌های جذابیت داستان‌های او این است که دیکنز رفتار آدمی را در قالب شخصیت‌های کتابش، دقیق و ماهرانه توصیف کرده است. این شرح‌حال‌ها به قدری موشکافانه انجام شده است که بر اساس مقاله‌ای در نیویورک تایمز، پزشکان از وضعیت ظاهری و خصوصیات شخصیت‌ها توانسته‌اند بیماری‌های خاص آن‌ها را تشخصی دهند و حتی بر اساس رفتار شخصیت‌ها بیماری‌ها و ناهنجاری‌های رفتاری جدیدی یافته و آن‌ها را به اسم شخصیت‌هایشان نام‌گذاری کنند.

شرح ماجراهایی که دیکنز را به سمت نوشتن داستان سرود کریسمس A Christmas Carol سوق داد خود بی‌شباهت به داستان نیست. دیکنز پس از نگارش «الیورتویست» و «یادداشت‌های آقای پیک‌ویک» به عنوان یک نویسنده‌ی ماهر به شهرت رسیده بود ولی هم‌چنان دچار مشکلات مالی بود. مدت زیادی تا کریسمس باقی نمانده بود و دیکنز تصمیم داشت کتابی کم‌حجم بنویسد تا به سرعت چاپ شده و تا قبل از کریسمس در اختیار خوانندگان قرار بگیرد. به دلیل نزدیکی به روز کریسمس، کتاب باید موضوعی خواندنی برای همه‌ی سنین می‌داشت. افسردگی از ناتوانی نوشتن، دیکنز را به پرسه‌زنی‌های شبانه در لندن واداشته بود. تماشای آثار فقر بر در و دیوار شهر او را به فکر انداخت که داستانی برای مردمی بنویسد که در خیابان‌های تیره و آلوده زندگی می‌کردند. او از ترفند همیشگی‌اش استفاده کرد و داستان را پر از شخصیت‌ها و صحنه‌هایی کرد که خوانندگانش دوست داشتند. حضور اشباح گذشته و آینده در شب کریسمس و پسرک کوچکی با پدر درستکارش در کنار پیرمردی خسیس و خودخواه، باعث جان بخشیدن به ۳۸ شخصیت متفاوت در داستان شد. از آن‌جایی که چارلز دیکنز غیر از اینکه یکی‌ از بهترین رمان‌نویسان قرن نوزدهم بود، دستی در بازیگری و کارگردانی تئاتر هم داشت، نقش‌ها را به صورتی می‌آفرید که قابلیت اجرا در صحنه را نیز داشتند.

پس از انتشار و موفقیت چشمگیر سرود کریسمس، دیکنز نمایش «سرود کریسمس» را در سراسر کشور بریتانیا اجرا کرد. دیکنز به خاطر تواناییش در این نمایش و ایجاد جهانی‌ واقعی و در عین حال خارق‌العاده برای مخاطبان، مورد ستایش بسیار قرار گرفت.

اغراق نیست اگر بگوییم شخصیت ابنزر اسکروج، فردی خسیس، طماع، گناه‌کار، مکار و مردم‌آزار، یکی از مشهورترین شخصیت‌های دیکنز محسوب می‌شود و حتی به عنوان ضرب‌المثل برای خطاب به فردی با این ویژگی‌ها به‌کار می‌رود. دیکنز در داستان از اسکروج به عنوان مردی بدجنس یاد می‌کند و به باورش هیچ چیز بیهوده‌تر از این نیست که تا ابد از یکی به عنوان آدمی بدجنس یاد شود. به نظر می‌رسد دیکنز این شخصیت را از یکی از افراد سیاسی زمان خودش الگوبرداری کرده است. کسی که خود را از تمام راحتی‌های زندگی‌ زمینی‌ منع کرده بود. زیر باران شدید لندن، پیاده به خانه می‌رفت که مبادا یک شلینگ خرج درشکه کند، یا با لباس خیس می‌‌نشست بدون این‌که آتشی روشن کند تا لباسش خشک شود. با این‌که می‌توانست به راحتی‌ گوشت تازه بخرد، غذا‌های مانده‌ می‌خورد.

نگاهی به اقتباس‌های سرود کریسمس

از زمان چاپ کتاب سرود کریسمس تاکنون اقتباس‌های مختلف نمایشی، سینمایی و انیمیشن متعددی از آن صورت گرفته است که با استقبال مخاطبان روبرو شده‌اند.

انیمیشن سینمایی سرود کریسمس با کارگردانی «رابرت زمیکس» و نقش‌آفرینی «جیم کری» و «گری اولدمن» در سال 2009 بر روی پرده رفت. بر اساس این داستان در سال‌های 1951، 1984، 1992 و 2004 اقتباس سینمایی ساخته شده است.

موزه‌ی چارلز دیكنز بر اساس خانه‌ی نویسنده و حال و هوای دوره و زمانه‌ی او ساخته شده و مراجعین بسیاری دارد. در آن بخشی از دست‌نوشته‌های دیکنز به همراه مجسمه‌های شخصیت‌های داستانی او در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفته است.

نشر افق کتاب سرود کریسمس را با ترجمه‌ی «محسن سلیمانی» برای گروه سنی نوجوان به زبان فارسی منتشر کرده است. این رمان در قالب ‌pdf و قیمت مربوطه در فیدیبو قرار گرفته و علاقه‌مندان می‌توانند با دانلود فایل pdf آن را مطالعه کنند.

در بخشی از کتاب سرود کریسمس می‌خوانیم

اسکروج با عصبانیت گفت: «وقتی آدم در دنیای احمق‌ها زندگی می‌کند، چرا عصبانی نشود؟ کریسمس مبارک! هه! اصلا کریسمس یعنی چه؟ فقط باید موقع کریسمس بیش‌تر از آن‌که داری خرج کنی؛ و می‌غهمی که یک سال دیگر پیرتر شده‌ای اما یک ساعت هم ثروتمندتر نشده‌ای. به نظر من باید هر احمقی را که راه می‌افتد و می‌گوید کریمس مبارک! در همان غذای کریسمسش بیندازند تا با غذا بپزد.»