کتاب امپراتور و جلیلی نشر انتشارات نگاه

این نمایشنامه، در مقامِ اثری تاریخی، سخت متّکی ست بر منابع و حقایقِ تاریخی؛ تا جایی که به‌قولِ ویلیام آرچر، مترجمِ انگلیسیِ مجموعه‌آثارِ ایبسن، بسیاری از گفت‌هایِ یولیانوس، تقریباً لفظ ‌به ‌لفظ، از نوشته‌هایِ خودِ او یا معاصران‌اَش برگرفته شده است. اما چون «در عینِ‌ حال» اثری رئالیستی، یا به‌ بیانِ دیگر اثری هنری ست، از شخصیت‌هایِ خیالی، نظیرِ آ گاتون، یا صحنه‌هایِ خیالی، نظیرِ بزمِ شبانه‌یِ اِ فِسُس، نیز بی‌بهره نیست. منتها در جلدِ نخست، ایبسن در ترتیب و توالیِ تاریخیِ صحنه‌ها دست برده و مثلاً در پرده‌یِ چهارم، وقایعِ پنج ‌سال را در یک زمان و یک صحنه آورده است؛ زیرا چیزی که برایِ او حائزِ اهمیت بوده (و برایِ ما مخاطبانِ این زمان نیز اهمیت دارد) زمینه و درونمایه‌یِ تنش‌هایِ اثر است نه ترتیبِ تاریخیِ آن‌ها. با وجودِ این، برایِ آن که خوانندگانِ فارسی‌زبان نیز بتوانند «شخصیت‌هایِ اثر را در پرتوِ اوضاع و احوالِ آن عصر» پیشِ چشم مجسم کنند، لازم دیدم شمّه‌یی از شرایطِ آن عصر را از اوراقِ تاریخ برگیرم و در این پیشگفتار بیاورم تا خواننده در جریانِ زمینه‌یِ رشدِ فکری و تحولاتِ روحیِ شخصیتِ اصلیِ اثر در متنِ شرایطِ تاریخی قرار گیرد و با چهره‌یِ او در تاریخ آشنا شود.