کتاب معارف گیاهی جلد 1 حسین میرحیدر نشر دفتر نشر فرهنگ اسلامی

از صد‌‌ها قرن پیش، در روزگاران کهن و از دورانی که بشر به‌صورت انسان امروزی در صحنۀ حیات و زندگی خودنمایی داشت و برای بقای خود مبارزه می‌کرد به موازات تلاش برای تهیه غذا و پوشاک، به حفظ سلامت خود نیز می‌اندیشید بنابراین اندیشه و تفکر برای تأمین سلامتی و یافتن روش‌هایی برای سالم زیستن و رفع ناراحتی‌‌های بدنی یا ناخوشی‌‌‌ها که بعد‌‌ها به علم طب معروف شد، مسلماً در ردیف اولین جرقه‌‌های فکر انسان بوده و تلاش برای سالم زیستن و علم طب دارای ابعادی بسیار وسیع به درازای تاریخ خلقت انسان و پهنای هزاران تحقیق و تجسس و تجربه است. چینی‌‌‌ها و ژاپنی‌‌‌ها معتقدند که اطلاعات طبی آنان بر پایۀ طب گیاهی از صد‌‌ها قرن قبل وجود داشته و مدارک تاریخی در دسترس آن‌‌ها نشان می‌دهد که از سه هزار سال قبل از میلاد مسیح باغ‌‌ها و مزارع بزرگی برای پرورش گیاهان طبی در آن کشور‌‌ها احداث می‌شده است و عقیده دارند که کتاب معروف طبی در آن کشور‌‌ها احداث می‌شده است و عقیده دارند که کتاب معروف طبی آن‌‌ها به نام ‌Pen Ts'ao Kangmu که هم‌اکنون نیز از مدارک معتبر در چین و ژاپن می‌باشد در ۲۷۰۰ سال قبل از میلاد به‌وسیلۀ امپراتور وقت تألیف شده است و بعد‌‌ها در سال ۱۵۷۸ میلادی آن را Chen Shih Li - تحت عنوان ‌Pen Ts'ao یاMateria Medica تدوین و منتشر کرد. درPen Ts ao بالغ بر ۱۸۹۲ داروی منشأ گیاهی و حیوانی و معدنی مورد بحث قرار گرفته و شامل ۱۸۹۲ نسخه برای معالجۀ بیماری‌‌‌ها است و تحقیقات اطبای سنتی چینی در مبحث نبض هنوز هم از منابع تحقیقی طب محسوب می‌شود. قابل ذکر است که اولین فارماکوپه به زبان انگلیسی در سال ۱۶۱۸ میلادی در لندن منتشر شده است. طب گیاهی در سایر مناطق در هندوستان و سایر کشور‌های خاور دور و یونان و مصر و ایران و کشورهای عربی و جزیرۀ العرب و سپس در اروپا و سایر مناطق دنیا به‌تدریج انتشار یافت. یونانی‌‌‌ها معتقدند که طب هند قدیمی‌تر از طب یونان است و از مشخصات طب هند این است که معالجه با گیاهان را با اوراد و سحر و جادو توأم کرده و عملی می‌کرده‌اند و ضمن تجویز داروهای گیاهی، اوراد و اذکار نیز برای معالجۀ بیماران به‌کار می‌برده‌اند. در یونان اولین آثار طبی به‌صورت تجربیات و تحقیقات خالی از سحر و اوراد از زمان فیثاغورث دانشمند و فیلسوف معروف یونانی شروع شد و بطلمیوس اولین مدرسۀ پزشکی را در اسکندریه تأسیس کرد و پس از آن بقراط فیلسوف معروف یونانی در زمانی فعالیت‌های خود را شروع کرد که طب یونان در بالاترین سطح آن زمان بود. بقراط از اولین کسانی بود که به خلاصه کردن کتب علمی آن روز پرداخت و طب را از شعبده و اعتقاد به تأثیر ارواح و سحر جدا کرد و به این ترتیب اولین کتب علمی طب خالی از اوهام و تخیلات را بر پایۀ تجربیات و واقعیات عینی تدوین نمود و در دسترس بشر قرار داد. بقراط در دوران ۳۷۷ ـ ۴۶۰ قبل از میلاد مسیح می‌زیسته و به پدر علم طب یا به‌اصطلاح شیخ الاطبا معروف و مؤلف اولین کتاب مقررات و اخلاق پزشکی است که در آن به شاگردان و پیروانش انجام قسم مخصوص پزشکان ‌Hippocratic oath را توصیه کرده و در نوشته‌هایش از خواص گیاهان طبی از جمله زعفران، دارچین، اویشن، گشنیز، نعنا، مرزنجوش به‌عنوان داروهای مؤثر برای معالجۀ بیماری‌‌‌ها یاد کرده است. بقراط اولین کسی بود که روش‌های منطقی و علمی استفاده از گیاهان را برای معالجه بیماری‌‌‌ها ذکر کرد. او بر اهمیت توجه به اینکه از چه قسمت‌هایی از گیاه: گل، دانه، ریشه، پوست، برگ یا تمام گیاه باید استفاده شود، در چه فصل برداشت شود، چطور جمع‌آوری و به چه نحو در آفتاب یا سایه خشک گردد و تازه یا خشک مصرف شود و نکاتی از این قبیل تأکید کرده است.