کتاب مبانی روان کاوی فروید لَکان نشر نی

نوزاد بقول فروید درحالتی از عُسرت و درماندگی بسرمیبرد و به‌تنهایی قادر به ارضاء نیازهای خود نبوده متّکی به توجّه و مراقبت ازسوی مادرست. عالَم کودک عالَمی است همواره دستخوش بی‌سامانی، عالَمی که درآن سردی، گرسنگی، درد جسمانی و هرنیاز دیگری حالتی غیرمشخص و نامتمایز دارد. مادر باین بیسامانی‌ها شکل میدهد و نیازهای کودک را ازهم متمایز میسازد. تمایز و سامان‌بخشی مادر درپاسخِ مناسبی است که به نیازهای کودک میدهد. اگر مادر قادر به درک صحیح این نیازها نباشد کودک همچنان دربیسامانی باقی خواهدماند. نکتۀ اصلی اینستکه برای مادر نیازِ نوزاد چیزی‌جز درخواست محبت نیست. بعبارت دیگر میل و تمنّای شخصی مادر نسبت به فرزند درذهن او حالتی واژگونه پیدا میکند: برای مادر این طفل است که با اظهار نیازهای خود میل و تمنّای خویش را باو ظاهر میسازد. مادر دراینجا مانند دستگاهی است فرستنده که پیام خود را از طریق کودک بطور معکوس دریافت میکند (ژک لکان). بدینگونه نیاز کودک بلافاصله توسط مادر بعنوان نشانۀ درخواست نوزاد از شخص او تفسیر و تعبیر میشود. برای مادر نیاز کودک پیامی است واقعی، پیامی که خطاب باو اظهار میشود. ولی درخواست نوزاد درواقع میل و تمنّای خودِ مادر است. دراینجا مادر آرزو و تمنّای خود را بصورت واژگونه ازسوی طفل دریافت میکند. تمنّایش همچون نامه‌ای است که بوسیله خود او نگارش شده ولی هنگامی که آنرا دریافت میکند بدان تصوّر است که نویسندۀ نامه کسی جز کودکش نیست. این نیازها منحصر به احتیاجات اوّلیه و زیستی (بیولوژیک) کودک نیست. غالباً دستگاه نفسانی کودک را به آنچه رِفلِکس‌های اوّلیّه میخوانند محدود میکنند. ولی مشاهدۀ سادۀ کودک نشان‌دهندۀ آنست که از بَدو تولّد موجودی انسانی است و درعالَم زبان و کلام غوطه‌ور میباشد. نوزاد بمحض خروج از زهدانِ مادر توجّه خاصی به کلام انسانی دارد و درمقابل اضطراب حاصل از خروج از رحم و کشف عالَم خارج کافیست که او را مخاطب قرار دهیم تا گریه و فریادِ حاصل از عُسرت و درماندگی خود را متوقف نموده باتوجّه فوق‌العاده و شگفت‌انگیزی به سخنان ما گوش فرادهد. کلام برای او همانقدر اهمیت دارد که شیر مادر. مادران بخوبی باین نکته آگاهند و میدانند که نوزاد نیاز به سخن دارد و میبایست با او صحبت کرده مبادلۀ کلامی داشت. اگر این نکته را درنظر آوریم که نزد هَیدِگِر ذات زبان تکلّم در استماع است ونه در بیان صوتی آن درآنصورت باهمیت این امر آگاهی بیشتری مییابیم که نوزاد از بدو تولّد تعلقّی ذاتی و اساسی به زبان تکلّم دارد و چنان نیست که بتوان ذات او را به حیوانیتش محدود کرد. مشاهدۀ سادۀ کودک حاکی ازآنست که نگاه او مملو از حیرت و شگفتی فوق‌العاده‌ای است که توجّه هربیننده‌ای را بخود جلب میکند. لذا چنین نیست که بتوان او را به حّد حیوان تنزّل داد و وجود او را به نیازهای زیستی محدود ساخت. شواهد متعدّدی وجود دارد که حاکی از میل به سخن گفتن نزد نوزاد است. گذشته از اصوات مختلفی که نوزاد «ادا» میکند گاه حتی قی و غثیان او چیزی جز حاصلی از کوشش وی در دسترسی به زبان تکلّم نیست. کودک بمحض تولّد و حتّی قبل از آن واجد تمامی لوازم ذات انسانی است. آنچه علومی چون زیست‌شناسی و حتّی روانشناسی را باین نظر واهی کشیده که نوزادِ آدمی همچون حیوان است درواقع صرف نظر از این حقیقت میباشد که تا آنجا که انسانیت آدمی مورد نظر است تفاوتی میان انسان بالغ و کودک نیست. تفاوت تنها در وسایل لازم درظاهرساختن ذات اوست. آنچه طفل فاقد آن بوده و بتدریج کسب میکند همین وسایل و مؤیدات است که توانائی در اَدای کلمات و ایجاد هماهنگی میان حرکات ظریف و پیچیدۀ دهان، حلق، دیافراگم و بطورکلّی جهاز صوتی از آنجمله‌اند. نوزاد که اساساً درمرحلۀ دهانی بسرمیبرد هنوز قادر بدان نیست که تمایزی میان جهاز هاضمه و جهاز صوتی ایجاد کند. چنانکه گفتیم تحوّل نیازهای کودک از بَدْوِ تولد به درخواست نفسانی گامی قطعی است دررابطه‌اش با مادر. ازین‌پس برای کودک هرعنصری از عناصر عالَم مظهری از وجود مادر خواهدبود. بمحض‌اینکه ازخواب بیدار میشود نیاز به حضور مادر دارد. ولی حتّی در غیاب او قادر است از طریق ایجاد رابطه با اشیاء یا قسمتهای مختلف بدن خویش مادر را بگونه‌ای برای خود حاضر کند. مثلا ًمکیدن انگشت یا بازی با جغجغه عجالتاً جای نیاز به وجود پستان یا حضور واقعی مادر را میگیرد. بعبارتی صحیح‌تر طفل قادر میشود وجود مادر را موقتاً برای خود از طریق مکیدن انگشت توهّم کند. این پدیدار را فروید توهّم ارضای میل میخواند. توانائی نوزاد در توهّمِ حضور مادر ازجملۀ اوّلین کوششهای او در کسب استقلال است.