کتاب مثنوی معنوی نشر فیدیبو

کتاب «مثنوی معنوی» اثر سترگ، شاعر، نویسنده، فقیه و عارف مشهور فارسی‌گو، مولانا جلال‌الدین محمد بلخی است. این کتاب منظوم از این عارف پر آوازه، » از مشهورترین آثار فارسی است که در سطح جهان بسیار اثر گذار بوده است، چندان که شیخ بهایی در باب بزرگی این کتاب چنین گفته: «مثنوی معنوی مولوی/هست قرآنی به لفظ پهلوی». مولوی این کتاب را بنابر روایت‌های تاریخی به درخواست شاگردان نزدیکش، به ويژه نزدیک‌ترینشان، حسام‌الدین چلبی به رشته‌ی خیال‌انگیز شعر در آورده است. چلبی از مولانا در خواست می‌کند که آن کوه دانش و معارف برای مریدان و آیندگان برجای گذارد و چنین می‌شود که از سال ۶۶۲ هجری قمری سرایش مثنوی معنوی آغاز می‌شود و تا پایان عمر مولانا به سال ۶۷۲ ادامه می‌یابد. اثر فوق در شش دفتر سروده شده که دفتر آخر این اثر جاندار و برجسته به سبب فوت مولانا بی‌فرجام می‌ماند. کتاب حاضر را می‌توان به جرئت مهم‌ترین اثر در میان اهل تصوف و عرفان قلمداد کرد. با این همه، به همین حد محدود نمانده و بسیاری از ابیات و داستان‌های این کتاب به ضرب‌المثل‌ها و ادبیات عامیانه راه یافته است.

مولوی به همراه خیام و حافظ شناخته شده‌ترین نویسندگان و شاعرانی ایرانی و پارسی‌گو در سطح جهانی هستند. کتاب مثنوی معنوی، بارها به انگلیسی، آلمانی و چندین زبان دیگر ترجمه شده است و در غرب جایگاه خاص و ویژه‌ای دارد. این کتاب به تصحیح و پژوهش افراد متخلفی در دوره‌های متمادی از سوی ناشران مختلف به چاپ رسیده و در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است. نسخه‌ی حاضر الکترونیکی را فیدیبو آماده، تنظیم و عرضه کرده و در بخش شعر وبسایتش برای مطالعه خوانندگان قرار داده است.

درباره‌ی کتاب مثنوی معنوی و موضوع آن

این کتاب شعر عرفانی با «بشنو از نی...» آغاز می‌شود و مخاطب را به گوش کردن و تأمل فرا می‌خواند. مثنوی معنوی از بیش از ۲۵ هزار بیت تشکیل شده و از نامش هم معلوم است در قالب شعری مثنوی سروده شده است. وزن این مثنوی «فاعلاتن، فاعلاتن، فاعلن» است که کوتاه و چابک و سرودگونه است. این انتخاب خردمندانه نشان می‌دهد که مولوی نمی‌خواسته در بند چارچوب‌های شعری بماند ولی از این قالب ادبی برای آنکه سخنش بهتر و بیشتر فهم شود و نشر یابد، بهره برده است.

این کتاب در شش بخش یا دفتر، شامل داستان‌هایی تشکیل شده است. ظاهر داستان‌ها، شبیه روایت‌های محلی و قصه‌های کوچه و بازار است، اما مولوی نکته‌ی دیگری را از آن بیرون می‌کشد که حاوی پیام‌های اخلاقی، دینی، عرفانی و صوفیانه است. مثلا در داستان مشهور طوطی و بقال از مسئله‌ی قیاس‌های ناروا، به این نکته‌ی مهم می‌رسد که کارهای اولیای خدا را نباید قیاس با فهم و منطق روزانه‌ی خود بنگریم، حتی با وجود اینکه شباهت ظاهری با کارهای مردم عادی داشته باشد.

مولانا، بزرگ عارف تاریخ

مولانا جلال‌الدین محمد بن محمد بن حسین خطیبی بکری بلخی از معروف‌ترین عارفان تاریخ به سال ۶۰۴ هجری قمر در بلخ (در افغانستان امروز) یا وخش (تاجیکستان امروز) دیده به جهان گشود و در ۶۷۲ ه. ق. در قونیه چشم خود را برای همیشه فروبست. وی به لقب‌هایی چون مولوی، مولانا یا ملای رومی، در میان فارسی زبانان شناخته می‌شود. همچنین به سبب اقامت و وفاتش در آناتولی مرکزی که در سده‌های ششم و هفتم هجری به روم شهرت داشت، با لقب رومی، نام عالمگیر وی است. وی را تنها اندیشه‌ورز و شاعری می‌توان دانست که از تاجیکستان تا یونان، ایجاد یک علاقه کرده و اثرگذاری عمیق فرهنگی و معنوی داشته است. او زاده‌ی خاندانی فقیه و عارف بود که پیروی امام احمد غزالی بودند، پدرش بهاءولد سلطان‌العلما به سبب مشکلات با حکومت خوارزمشاهیان و کناره‌گیری از بحث در باب سیر و سلوک از بلخ عزیمت کرد و به آناتولی کوچید. به همین سبب این خاندان ایرانی در ترکیه امروزی ماواء گرفتند. مولوی نیز به همین سبب پارسی زبان بود و به تقریبا تمام آثار نثر و شعرش به همین زبان است، البته میان اشعارش به ندرت، عربی، ترکی و یونانی نیز دیده می‌شود که گفتنی است به روش شعر پارسی به نظم کشیده شده است. او که به سبب افکار صوفیانه و ارتباط معنوی عمیقش با شمس تبریزی شناخته می‌شود، آثار پر شمار و مفصلی دارد که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• به کلیات شمس تبریزی
• فیه ما فیه
• مجالس سبعه

چرا باید کتاب مثنوی معنوی را خواند؟

این کتاب به غیر از اینکه حاوی مسائل اخلاقی و معنوی است یک گنج بی مانند ادبی و تاریخی در زبان فارسی به حساب می‌آید. خواندن این کتاب نه فقط ذهن و روح انسان را بلکه غنای داستانی آن، کتابی خواندنی و دوست داشتنی از مثنوی معنوی ساخته است. همچنین این کتاب در طول زمانی طولانی به سرایش درآمده و در انتهای عمر این عارف بلندمرتبه به ثمر نشسته است، به همین جهت، هم اوج پختگی ذهنی و معنوی مولانا را می‌توانیم دریابیم و هم اینکه سیر تحول درس‌هایی که وی به مریدانش داده را می‌توانیم درک کنیم. به همین دلایل نباید از خواندن این کتاب نفیس غفلت کنیم.

در بخشی از کتاب مثنوی معنوی می‌خوانیم؟

بود بقالی و وی را طوطیی

خوش‌نوایی سبز و گویا طوطیی

بر دکان بودی نگهبان دکان

نکته گفتی با همه سوداگران

در خطاب آدمی ناطق بدی

در نوای طوطیان حاذق بدی

خواجه روزی سوی خانه رفته بود

بر دکان طوطی نگهبانی نمود

گربه‌ای برجست ناگه بر دکان

بهر موشی طوطیک از بیم جان

جست از سوی دکان سویی گریخت

شیشه‌های روغن گل را بریخت

از سوی خانه بیامد خواجه‌اش

بر دکان بنشست فارغ خواجه‌وش

دید پر روغن دکان و جامه چرب

بر سرش زد گشت طوطی کل ز ضرب

روزکی چندی سخن کوتاه کرد

مرد بقال از ندامت آه کرد

ریش بر می‌کند و می‌گفت ای دریغ

کافتاب نعمتم شد زیر میغ

دست من بشکسته بودی آن زمان

که زدم من بر سر آن خوش زبان

هدیه‌ها می‌داد هر درویش را

تا بیابد نطق مرغ خویش را

بعد سه روز و سه شب حیران و زار

بر دکان بنشسته بد نومیدوار

جولقیی سر برهنه می‌گذشت

با سر بی مو چو پشت طاس و طشت

آمد اندر گفت طوطی آن زمان

بانگ بر درویش زد چون عاقلان

کز چه ای کل با کلان آمیختی

تو مگر از شیشه روغن ریختی

از قیاسش خنده آمد خلق را

کو چو خود پنداشت صاحب دلق را

کار پاکان را قیاس از خود مگیر

گر چه ماند در نبشتن شیر و شیر

جمله عالم زین سبب گمراه شد

کم کسی ز ابدال حق آگاه شد

پیشنهادهایی برای خوانندگان کتاب مثنوی معنوی

اگر کتاب‌های منظوم شعر کهن پارسی برای خوانندگان گرامی جذاب و خواندنی است، پیشنهادهای زیر را برای شما عزیزان ارائه کرده‌ایم، امید است که از خواندن آن‌ها نیز لذت ببرید:

• کتاب صوتی گلستان سعدی، از شیخ اجل سعدی با گویندگی احسان چریکی و الهام نامی
• کتاب هفت اورنگ جامی، اثری از عبدالرحمن جامی.
• کتاب صوتی خمسه نظامی، گنج چهارم: هفت پیکر، از شاعر حکیم نظامی گنجوی با صدای استاد ساعد باقری