کتاب شب و قلندر منیژه آرمین نشر انتشارات سوره مهر

کتاب شب و قلندر رمانی تاریخی و جذاب به قلم منیژه آرمین است که ضمن پرداختن به زندگی شخصیت اصلی قصه، وضعیت اجتماعی ایران را از دوره‌ قاجار تا مشروطه به تصویر می‌کشد. این داستان پرکشش و شگفت‌انگیز تلفیقی از واقعیت و افسانه را در دل خود جای داده است.

منیژه آرمین در این داستان راویتگر سرگذشت راهزنی به نام افراسیاب است. کسی که به همراه دیگر هم‌دستانش در دل کوه پناه می‌گیرد و به هر کاروانی که از آنجا گذر می‌‌کند، دستبرد می‌زند. پایه و اساس این رمان شگفت‌انگیز چالش‌ها و تحولات درونی افراسیاب است. در واقع منیژه آرمین با پیروی از قالب کلی رمان‌های رشد و کمال، می‌کوشد تا در طول قصه بالندگی و استحاله شخصیت اصلی قصه را به تصویر بکشد.

ماجرای این رمان شگفت‌انگیز از جایی آغاز می‌شود که افراسیاب در یک دزدی، قالی کوچکی را در بار یکی از مسافران پیدا می‌کند. قالی کوچکی که از درونش آوازی همانند لالایی مادران در سیاه چادرها بیرون می‌آید و با صدای باد صحرا عجین می‌شود، اما تنها افراسیاب است که از میان دیگر راهزنان این صدا به گوشش می‌رسد. در ادامه داستان تصویر زن روی قالی به طور ناگهانی جان گرفته و از میان قالیچه بیرون می‌آید.

این اتفاق سبب می‌شود تا افراسیاب پس از چندین سال غارت و دزدی، با دیدن بانوی داخل قالیچه گرفتار کابوس شده و به همراه قالی بی‌خبر، از دیگر دزدان جدا شود و در جستجوی حقیقت و رسیدن به جایی که گمان می‌کند صدای درون قالی مربوط به آنجاست به راه بیفتد و از خود بپرسد: «من کیستم؟»

ایده اصلی رمان شب و قلندر از نمونه‌های کهن‌تر آن در ادبیات داستانی فارسی گرفته شده است و ماهیتی تمثیلی دارد؛ مسیر زندگی شخصیت اصلی قصه با مشاهده قالیچه‌ای با تصویر زنی زیبا بر رویش، دگرگون و متحول می‌شود. مضمونی که در آثاری همانند امیرارسلان نامدار، نیز دریافت خواهد شد. همچون همین نمونه‌های کهن، افراسیاب نیز در پی یافتن این تصویر و ندایش از زندگی کهنه و ناخوشایند خود جدا می‌شود و چنان که رسم تمثیل‌های عرفانی است، در راه رسیدن به سرمنزل مقصود، گام به گام پیش می‌رود.

این رمان، در مرز باریک میان سه رویکرد واقعیت، افسانه و تاریخ در نوسان است، اما به هیچ یک از این سه رویکرد به طور کامل میل و رغبتی ندارد. در صفحات نخست این داستان، شخصیت‌ های فرعی که اسامی‌ای شبیه به حاکمان شهرهای گوناگون ایران در دوره تاریخی قاجار دارند، وارد قصه خواهند شد، اما کم‌کم این شخصیت‌های حاشیه‌ای تبدیل به مردانی مشهور در دوره حکومت قاجار می‌شوند. به بیانی بهتر، این اثر ادبی که در فصل ‌های نخست با ذهنیتی افسانه‌ای شروع شده، در نهایت به داستانی ‌ مستندگونه تبدیل می‌شود که با هدف بیان وقایع گوناگون تاریخی به رشته‌ی تحریر درآمده است. در این رمان جایگاه طبقات مختلف مردم از دوره‌ قاجار تا مشروطه به تصویر کشیده می‌شود.

اگر دوست دارید با حال و هوای دوران قاجار آشنا شوید و از وضعیت اجتماعی و سیاسی آن دوره بیشتر بدانید، این کتاب به شما پیشنهاد می‌شود. 

علی الله سلیمی: شب و قلندر، در مرز میان سه رویکرد واقعیت، افسانه و تاریخ در نوسان است و در عین حال به هیچ یک از این سه رویکرد به طور کامل گرایش ندارد. در ابتدای این رمان، شخصیت های فرعی که تشابه نامی با حاکمان شهرهای مختلف ایران مثل اصفهان و تهران در دوره تاریخی قاجار دارند، وارد رمان می شوند. مثل«میرزا جعفر» و«حاج آقا نورالله» و رفته رفته این شخصیت‌های حاشیه‌ای قصه تبدیل به مردان صاحب‌نام در دوره زمامداری حاکمان قاجار می‌شوند. کسانی مثل صمصام السلطنه، ضرغام السطنه، سردار اسعد و سرانجام محمد علی شاه قاجار هم به یکی از شخصیت‌های مطرح رمان شب و قلندر تبدیل می‌شود. به بیان دیگر، یک اثر ادبی که در فصل های ابتدایی با رویکرد افسانه‌ای شکل گرفته، سرانجام به یک متن داستانی با پس‌زمینه  های مستند تاریخی تبدیل می‌شود. در این رمان جایگاه طبقات مختلف مردم از قشر متوسط و اشراف‌زادگان نیز بررسی شده است.