کتاب صوتی معمای مرگ ویچی فریدریش گلاوزر آوانامه

فریدریش گلاوزر؛ پدر ادبیات جنایی سوئیس با سرنوشتی تلخ‌تر از داستان‌هایش

فریدریش گلاوزر (Friedrich Glauser) در 4 فوریه 1896 در وین، اتریش به دنیا آمد، اما بخش عمده‌ی زندگی‌اش را در سوئیس گذراند. او از نخستین نویسندگانی است که رمان جنایی را در ادبیات آلمانی‌زبان جدی گرفت و با خلق شخصیت بازرس اشتودر، سبک نوینی از رمان پلیسی اجتماعی را پایه‌گذاری کرد. گلاوزر زندگی پرفراز و نشیبی داشت؛ اعتیاد به مواد مخدر، بستری‌شدن‌های مکرر در آسایشگاه‌های روانی و حاشیه‌نشینی، همگی بر ذهن خلاق اما ناآرام او سایه افکندند. او در 8 دسامبر 1938، در سن 42 سالگی، تنها یک روز پیش از مراسم ازدواجش، در نتیجه‌ی سکته‌ی قلبی درگذشت. مرگ زودهنگامش، دنیای ادبیات جنایی را از نویسنده‌ای نوگرا، حساس و تیزبین محروم کرد. اثر مشهور او «معمای مرگ ویچی»، یکی از نمونه‌های برجسته‌ی رمان پلیسی با لایه‌های روان‌شناختی و اجتماعی‌ست که همچنان خوانندگان جدی را درگیر می‌کند.

جنایت در سکوت روستا؛ بازجویی از حقیقتِ دفن‌شده

«معمای مرگ ویچی» اثری‌ست که در لابه‌لای سطرهای خاموش و دقیقش، چهره‌ای از عدالت را به تصویر می‌کشد که نه با هیاهو، که با مکث، تأمل و انسانیت پیش می‌رود. فریدریش گلاوزر، نویسنده‌ای که خود با تاریکی‌های درون و برونِ زندگی درگیر بود، در این رمان جنایی، تصویری تازه از بازرس و کارآگاه خلق می‌کند؛ نه قهرمانی بزن‌بهادر، بلکه مردی خسته، تنها و با نگاهی نافذ به زخم‌های پنهان جامعه. در این رمان، بازرس اشتودر مأمور می‌شود تا پرونده‌ی قتل مردی به نام ویچی را پیگیری کند؛ قتلی که در ظاهر حل‌شده و قاتل نیز بازداشت شده است. اما اشتودر، که به پرسش‌گریِ آرام و عمیق خو گرفته، به چیزی فراتر از شواهد رسمی شک می‌کند. سفری آغاز می‌شود به دهکده‌ای مه‌گرفته، به ذهن‌هایی پر از ترس، فقر، دروغ، و گذشته‌هایی که پنهان مانده‌اند. در دل این رازآلودگی، حقیقت به‌تدریج از میان لایه‌های سنگینِ سکوت بیرون خزیده و پرسشی بنیادین را پیش می‌کشد: آیا عدالت رسمی می‌تواند جایگزین وجدان انسانی شود؟ «معمای مرگ ویچی» فقط یک داستان جنایی نیست؛ تاملی‌ست درباره‌ی روانِ جمعی، مسئولیت اخلاقی، و بی‌عدالتی‌های نهفته در بطن جوامع کوچک. زبان داستان، ساده اما تلخ، و ساختار آن، برخلاف رمان‌های جنایی کلاسیک، بیشتر بر فضا، شخصیت‌پردازی و مکاشفه‌ی درونی متمرکز است تا تعقیب و گریز یا شگفتی‌سازی. این اثر آغازگر مجموعه‌ای از رمان‌های بازرس اشتودر شد و یکی از نخستین نمونه‌های ادبیات پلیسی در جهان آلمانی‌زبان به حساب می‌آید. گرچه گلاوزر در زمان حیاتش چندان شناخته شده نبود، اما پس از مرگش، آثار او از جمله همین رمان، مورد توجه منتقدان قرار گرفتند و الهام‌بخش فیلم‌ها، نمایش‌نامه‌ها و حتی مجموعه‌های رادیویی شدند. در سال 1959، نسخه‌ای سینمایی از این کتاب در سوئیس ساخته شد که فضای خفه و سنگین آن را به خوبی بازتاب داد. در نهایت، معمای مرگ ویچی داستانی‌ست از جست‌وجو، اما نه صرفاً برای قاتل، بلکه برای نشانه‌های انسانیت در جهانی پر از سوء‌تفاهم، قضاوت و ترس.

بخشی از کتاب «معمای مرگ ویچی»

«دختر عمویتان شما را از برنامه‌ای که ویچی بنا بود پیاده کند باخبر کرده بود. حتی زمان انجام دادن این کار را هم دقیقاً به‌تان اطلاع داده بود. ولی شما به ویچی اعتماد نداشتید. می‌دانستید که ترسوست... خُب حق هم داشتید! چون باجگیرها اصولاً آدم‌های ذلیل و ترسویی هستند... فکر می‌کردید که جُربزه مجروح کردن خودش را ندارد. برای همین با ماشینتان رفتید آن‌جا. دقیقاً می‌دانستید کجا باید بروید. آن موقع آگزبورگر دیگر پیش شما زندگی می‌کرد. راستی برای چه در منزلتان به‌ش جا داده بودید؟ به الن‌برگر حسادت می‌کردید؟ شما هم می‌خواستید دور و برتان مجرمی سابقه‌دار داشته باشید؟ بگذریم. دلیلش اصلاً مهم نیست. به هر حال شما با ماشینتان رفتید آن‌جا. پیش‌بینی می‌کردید که آرمین به محض شنیدن صدای ماشین از آن‌جا جیم می‌شود. واقعاً هم همین کار را کرد. بعدش به اندازه کافی فرصت داشتید که کیف‌بغلی ویچی را بجورید. مطمئناً مدرکی که با کمکش از شما اخاذی می‌کرد توی کیفش بود، نه؟ بعدش رفتید توی جنگل. تعقیب ویچی کار ساده‌ای بود. مطمئناً صدای راه رفتنش آن‌قدر بود که بشود ردش را گرفت. یکهو همه‌جا ساکت شد و دیگر هیچ صدایی نیامد. منتظر ماندید. گلوله‌ای شلیک شد. رفتید نزدیک‌تر. ویچی ایستاده بود آن‌جا، هنوز هفت‌تیر توی دستش بود، بی‌آن‌که مجروح شده باشد. نمی‌دانم بعدش چه حرف‌هایی به‌ش زدید. شک ندارم که نقشتان را خوب بازی کردید. احتمالاً دست انداختید روی شانه‌اش، دلداری‌اش دادید، کمی باهاش راه رفتید. و هفت‌تیرتان هم که توی جیبتان بود. بعدش ازش خداحافظی کردید، چند قدم ازش دور شدید، شاید حدود یک متر، و از پشت به‌ش شلیک کردید.»

کتاب صوتی «معمای مرگ ویچی»

کتاب صوتی «معمای مرگ ویچی» اثر «فریدریش گلاوزر» است که با همکاری نشر صوتی آوانامه و «انتشارات ققنوس» و ترجمه‌ای از «کتایون سلطانی» تهیه و تولید شده است. شنوندگان این اثر می‌توانند کتاب صوتی «معمای مرگ ویچی» را با گویندگی «ایمان رئیسی» تهیه کنند.