نخستین نشست از سلسله‌نشست‌های دوازده‌گانه "رستخیز ناگهان" عصر روز دوشنبه 27دی ماه 1389 با سخنرانی استاد مصطفی ملکیان با موضوع "روان¬شناسی اخلاق از نظرگاه مولانا" به کوشش موسسه فرهنگی هنری سروش مولانا در تالار دكتر محمود افشار در موسسه لغت‌نامه دهخدا برگزار شده است.

استاد مصطفی ملکیان، اولین سخنران این سلسله‌نشست‌ها سخنرانی خود را با ارائه مقدماتی در باب تعریفِ فلسفه اخلاق و مهم‌ترین مسائل مطرح‌شده در این حوزه، آغاز کرد و سپس پرسش محوری سخنرانی خود را اینگونه مطرح کردند که: چرا ما در عین حال که در بسیاری از موارد معرفت اخلاقی داریم، به مقتضای معرفت اخلاقی خود عمل نمی‌کنیم؟ چرا معرفت اخلاقی همیشه و لزوماً به عمل اخلاقی متناسب با آن نمی‌انجامد؟ به عبارت دقیق‌تر، چه چیزی بین معرفتِ اخلاقی و عملِ اخلاقی شکاف می‌اندازد؟ این شکاف ناشي از چیست؟ و چه چيزي آن را پر می‌کند؟

سپس ایشان ضمن اشاره به پاسخ‌هایی که به این پرسش در ادیان و مکاتب بزرگ جهان وجود دارد، بحث خود را بر مواضع مولوی در این باره با استناد به مثنوی، دیوان شمس، فیه ما فیه و مکتوبات متمرکز کردند.

استاد ملکیان ابتدا حاصل آراي مولانا در این باب را در یک جمله چنین خلاصه كردند که: به نظر مولانا آنچه باعث می‌شود معرفت اخلاقی ما در عین اینکه کامل است، به عمل اخلاقی متناسب نينجامد، این است که ما از عشق محرومیم؛ بنابراين از نگاه مولانا اگر می‌خواهید معرفت اخلاقی شما به عمل اخلاقی متناسب با آن بیانجامد، باید عاشق شويد؛ چراكه فقط عشق است که شکاف میان معرفت اخلاقی و عمل اخلاقی را پر می‌کند.

ایشان در ادامه برای توضیح دقیق‌تر مواضع مولانا در باب عشق به توضیح سه رویکرد مهم به پدیده عشق پرداختند و سپس در راستای شرح معنای عشق و نگاه مولانا به موضوع عشق و دسته‌‌بندی‌های متعدد آن، دوستی را به سه دسته تقسیم کردند:

۱) دوستیِ مبتنی بر فضیلت‌رسانی 2) دوستی مبتنی بر لذت‌رسانی 3) دوستیِ مبتنی بر نفع‌رسانی.

ایشان در بخش پایانی سخنرانی خود به بررسی ویژگی‌های عشق از دیدگاه مولوی پرداختند که در هیچ یک از این انواع نمی‌گنجد و نگاهی نو است.