کتاب چومسکی جلد 8 نشر انتشارات خوارزمی

موضع چومسکی نه‌تنها در دنیای زبان‌شناسی کنونی بلکه محتملاً در سراسر تاریخ زبان‌شناسی بی‌سابقه است. نخستین کتابش، که در سال ۱۹۵۷ منتشر شد، هر چند مختصر بود و جنبۀ فنی نسبتاً دقیقی داشت، در بررسی علمی زبان، انقلابی پدید آورد؛ و امروز، در چهل و دو سالگی، سخن وی دربارۀ همۀ جنبه‌های نظریۀ ساختمان زبان به‌نحوی رقابت‌ناپذیر حجت است. این بدان معنی نیست که همۀ زبان‌شناسان یا حتی اکثریت آنان نظریۀ دستور زبان گشتاری (تأویلی) را که چومسکی چهارده سال پیش در کتاب ساخت‌های نحوی پیشنهاد کرده پذیرفته‌اند. بعکس، امروز دست کم به‌تعداد پیش از زمان «انقلاب چومسکی» مکتب‌های زبان‌شناسی گوناگون هست. لیکن مکتب «گشتاری» یا مکتب «چومسکی» در ردیف مکتب‌های فراوان دیگر نیست. درست یا نادرست، نظریۀ ساختمان زبان چومسکی بی‌گمان پویاترین (دینامیک‌ترین) و پرنفوذترین نظریۀ دستوری است. هر زبان‌شناسی که بخواهد در جریان تحول رشتۀ علمی خود باشد نمی‌تواند از موضع‌گیری‌های نظری چومسکی بی‌خبر بماند. هر «مکتب» دیگری از مکتب‌های زبان‌شناسی در حال حاضر بدان سو گرایش دارد که موضع خود را در رابطه با آرای چومسکی دربارۀ مسائل خاص مشخص سازد.

با این همه وجهه یا حسن شهرت چومسکی در میان زبان‌شناسان نیست که وی را «سرور اندیشۀ نو» ساخته‌است. هر چه باشد، زبان‌شناسی نظری بیشتر مبحثی است پر اسرار که حتی نام آن به‌گوش عدۀ کمی رسیده‌بود و باز عدۀ کمتری تا این اواخر دربارۀ آن چیزی می‌دانستند. اگر اکنون عدۀ بیشتری زبان‌شناسی را همچون رشته‌ای از علوم به‌رسمیت می‌شناسند که نه فقط به‌خاطر خودش، بلکه به‌خاطر خدماتی که به‌دیگر رشته‌ها می‌تواند بکند ارزش دنبال‌کردن دارد، این امر تا حد زیادی مرهون چومسکی است. در بهار سال ۱۹۶۹، ظاهراً بیش از هزار دانشجو و استاد در مجلس سخنرانی‌های او دربارۀ فلسفۀ زبان و فکر، حاضر شده‌اند. از این جمع عدۀ کسانی که پیش از آن با زبان‌شناسی تماس داشته‌اند اندک بود، لیکن به‌احتمال قوی در همۀ آنان اعتقاد یا آمادگی اعتقادیافتن به‌این معنی حاصل شده‌بود که برای فهم استدلال‌های گاه به‌گاه کاملاً فنی چومسکی تلاش فکری لازم ارزش دارد. ضمناً درس‌های چومسکی در مطبوعات کشور به‌وسعت گزارش می‌شدند.

برای خوانندگانی که هنوز با کار چومسکی آشنا نیستند بی‌گمان این سؤال پیش آمده‌است که بین زمینه‌ای مطالعاتی به‌درجۀ تخصص دستور زبان گشتاری و رشته‌های شناخته‌تر و دارای اهمیت آشکاری چون روان‌شناسی و فلسفه چه رابطه‌ای ممکن است وجود داشته‌باشد.

-از متن کتاب-