کتاب جان لاک نشر هوما

جان لاک یکی از فیلسوفان بزرگ بود. کار وی موجب شده است که روشن‌بینی‌های پایدار و مهمی در عرصه‌ی وسیعی از موضوعات پدید آید، اگرچه احتمال می‌رود که بیشترین شهرت او به اعتبار خدماتش در زمینه‌ی اندیشه‌ی سیاسی بوده باشد. در بطن فلسفه‌ی سیاسی لاک این عقیده نهفته است که هر فردی از حقّ زندگی، آزادی، و مالکیت برخوردار است، و همین حقوق مشخّص‌کننده‌ی مرزهای قلمروی است که هر فردی شاید بخواهد در محدوده‌ی آن‌ها عمل کند. در نظر لاک، این‌ها حقوق طبیعی یا امور طبیعی‌اند، حقوقی که مستقل از هرگونه قرارداد اجتماعی یا اقتدار دولتی وجود دارند.

هرچند لاک عقیده داشت که وضع طبیعی دشواری‌هایی را به وجود می‌آورد که انسان‌ها را هدایت می‌کند تا در کشور مشترک‌المنافعی وارد شوند، بااین‌حال، او به این امکان نیز آگاهی داشت که کشورهای آکنده از اقتدار سیاسی ممکن است حقوق اتباعشان را محترم نشمارند و در چنین موقعیتی تمرکز قدرت در دولت بیش از آنچه به صلح و نظم بینجامد به خشونت و آشوب خواهد انجامید. ازاین‌رو، به عقیده‌ی لاک، وارد شدن به جامعه‌ی سیاسی مستلزم دست کشیدن از حقوق طبیعی خود نیست، اما این امر ایجاب می‌کند که وظیفه‌ی حمایت از آن حقوق در اختیار دستگاه حکومت قرار گیرد. اگر حکومت از عهده‌ی اجرای این وظیفه برنیاید، یا حقوق طبیعی مردم را زیر پا گذارد، آنگاه مردم حق دارند که، درصورت لزوم، با تمام قدرت در برابر آن مقاومت کنند.

در این کتاب ممتاز، پروفسور اِریک مَک، استاد دانشگاه تولین، دیدگاه فلسفی لاک را تشریح می‌کند، آن را در زمینه و بستر رویدادهای پرآشوب سیاسی و مذهبی انگلستان سده‌ی هفدهم قرار می‌دهد، و به تحلیل دقیق و نقّادانه‌ی آن می‌پردازد. مک با استدلال ثابت می‌کند که لاک یک موضوع فلسفی چشمگیر ـ اگرچه نه قطعی ـ را بر پایه‌ی این دیدگاه عرضه می‌دارد که افراد، صرف‌نظر از وجود یا کنش‌های مربوط به اقتدار سیاسی، از حقوق طبیعی، زندگی، آزادی، و مالکیت برخوردارند.

این مجلّد، با مطرح کردن اندیشه‌ی یکی از ارزشمندترین عوامل مؤثر در این سنّت، به حیثیّت مجموعه‌ی اندیشمندان بزرگ محافظه‌کار و آزادی‌‌انگار کمک حیاتی بسیار مهمی کرده است. مسلّماً هیچ گزارشی درباره‌ی اندیشه‌ی آزادانگارانه یا آزادی‌خواه کلاسیک بدون بررسی دقیق و همه‌جانبه‌ی خدماتی که لاک انجام داده است کامل نخواهد بود. مؤلّف، در معرفی عقاید لاک در چنین شکل قابل‌فهم و قانع‌کننده‌ای، مجلّد چشمگیری ساخته‌وپرداخته است که هم برای کسانی که با کار لاک تقریباً غریبه‌اند و هم برای دانشوران پیشرفته‌تر به‌صورت منبعی لازم و حیاتی درخواهد آمد.