کتاب آشیانۀ گنجشک در سایه بان نشر انتشارات ناهید

محتویات این کتاب از سال ۱۹۵۹ به بعد نوشته شده است؛ یعنی از سال وقوع انقلاب کوبا به بعد. بدون هیچ‌گونه استثناء هرآنچه در این کتاب آمده به‌خاطر ارزش ادبیِ خود آن اثر است، نه به‌خاطر پرتوی که می‌تواند بر وقایع یا شرایط سیاسی بتاباند. اگر این داستان‌ها و شعرها در مجموع تصویری خشن از کوبای امروزی ترسیم می‌کنند، به‌خاطر این است که اکثر نویسندگان آن واقع‌گرایانی هستند که در رژیم باتیستا، خیزش‌های چریکی، تسخیر قدرت، و شکست متجاوزین در خلیج خوک‌ها تحت حمایت یانکی‌ها زیسته‌اند و در شدائد کنونیِ تحمیلی توسط محاصرۀ آمریکایی‌ها زندگی می‌کنند. بعضی از داستان‌ها در تبعید شکل گرفته‌اند؛ چون روشنفکران زیادی مجبور به ترک کوبا در دوران دیکتاتوری اواخر دهۀ پنجاه بودند. اما همۀ نویسندگانِ عرضه‌شده هم‌اکنون در کوبا زندگی کرده، یا آنکه خارج از کشور عهده‌دار مناصبی دیپلماتیک‌اند. از جلای‌وطن‌کنندگان چیزی نیاورده‌ام چون قصد من نمایاندن کسانی‌ست که به اوضاع و احوال جدید آری گفته‌اند. نوشته‌های کوبایی استقلال کمتری از نوشته‌های سایر جمهوری‌های بزرگ‌ترِ آمریکای لاتین در برابر نفوذ خارجی داشته است. کوبا که تازه در اواخر قرن نوزدهم استقلال خود را از اسپانیا به‌دست آورد، به‌سرعت تحت استیلای ایالات متحده قرار گرفت، که تقریباً تمام تجارت آن را به زیر چتر خود کشید، تمام سرمایه‌اش را تأمین کرد، به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم اکثریت عظیم مردان کارآزموده‌اش را به استخدام خود درآورد، و آشکارا در سیاست آن مداخله کرد. ایالات متحده همچنین تحصیلات عالیِ طبقۀ متوسط کوبایی را تحت کنترل خود درآورد؛ طبقه‌ای که یا پسران و دختران خود را به مدارس آمریکایی‌ها در این جزیره می‌فرستادند یا به دانشکده‌ها در خودِ آمریکا. زبان انگلیسی شد زبان ممتاز، و خطر آن می‌رفت که زبان اسپانیایی به‌زودی در حد یک گویش محلی تنزّل یافته و مضمحل شود. چیزی نگذشت که متوسط "بومیان" معمولی از افتخار بی‌سوادی به دو زبان برخوردار شدند!