معرفی کتاب‌های مرتضی آوینی

زندگینامه سید مرتضی آوینی

«سید مرتضی آوینی» روزنامه‌نگار مستندساز ایرانی 21 شهریور سال 1326 در شهر ری به دنیا آمد. او کودکی‌اش را در چند شهر زنجان، کرمان و تهران گذراند و از همان ابتدا مجذوب هنر بود. او داستان‌نویسی سرودن شعر را از سن کم آغاز کرد و به دنبال علاقه‌اش تحصیل در رشته‌ی معماری دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران را برگزید. او در دوران جوانی‌اش همانند سایر دانشجویان آن دوره، اوقاتش را در شب‌های شعر، گالری‌ها و جمع‌های روشن‌فکرانه‌ی آن زمان می‌گذراند ولی پس از حضور پررنگ «روح‌الله خمینی» در دهه‌ی پنجاه، او بسیار متحول شد و مسیر زندگی‌اش تغییر کرد و به اندیشه‌های انقلابی و اسلامی گرایش پیدا کرد.  

«سید مرتضی آوینی» پس از انقلاب اسلامی مستندسازی را دنبال کرد و چند مجموعه فیلم ساخت. او در واحد تلویزیونی جهاد سازندگی حضور داشت که برای ساخت فیلم به جبهه‌های دفاع مقدس در مناطق جنوبی کشور می‌رفتند. «آوینی» سال‌های پس از جنگ مؤسسه‌ی روایت فتح را بنا نهاد و فعالیت هنری و رسانه‌ای‌اش را در آ‌نجا دنبال کرد. او در این سال‌ها به نوشتن مقالات و کتاب‌هایش رو آورد که بعضی از آن‌ها را در ماهنامه‌ی سوره منتشر می‌کرد. او پژوهش‌های زیادی درزمینه‌ی هنر بخصوص سینما انجام داد و شاخه‌های دیگر هنر ازجمله نقاشی، گرافیک و تئاتر را نیز بررسی کرد.

آوینی مستندساز جنگ

«سید مرتضی آوینی» مستند «با دکتر جهاد در بشاگرد» را اواخر دهه‌ی پنجاه در استان هرمزگان ساخت. او در این سال مستند یازده‌قسمتی «حقیقت» را نیز ساخت که بخشی از آن در حال حاضر در دسترس نیست. «سید مرتضی آوینی» اوایل دهه‌ی هفتاد بار دیگر به مناطق جنگی رفت تا فیلم‌های مستند تلویزیونی درباره‌ی جنگ ایران و عراق بسازد. او مجموعه فیلم‌های مستند «روایت فتح» را در ارتباط با وقایع نظامی و سیاسی جنگ ساخت که از شبکه‌ی یک سیما پخش شدند. مجموعه اول این مستند درباره‌ی عملیات بزرگ والفجر ۸ است که شامل یازده برنامه است. مجموعه دوم آن درباره‌ی عملیات کربلای ۱ و مجموعه سوم آن درباره‌ی عملیات کربلای ۵ است. دو مجموعه‌ی آخر این مستندها هم مربوط به رخدادهای دیگر جنگ است.

فیلم مستند «شهری در آسمان» یکی دیگر از آثار «سید مرتضی آوینی» است که حول محاصره، سقوط و آزادسازی خرمشهر ساخته شد. این مجموعه ده‌قسمتی در فکه فیلم‌برداری شد که در یکی از سفرهای مربوط به آن «آوینی» بر اثر حادثه‌ی برخورد با مین کشته شد. این اتفاق در 20 فروردین سال 1372 در فکه رخ داد و کار این مجموعه مستند ناتمام ماند.

آثار مکتوب سید مرتضی آوینی

کتاب «توسعه و مبانی تمدن غرب» یکی از آثار «سید مرتضی آوینی» است که دارای 19 فصل است. این کتاب تاریخ تمدن غرب را بررسی می‌کند و طی سال‌های 1364 تا 1366 نگاشته شده است. ازجمله سرفصل‌های این کتاب می‌توان به «در معنای توسعه»، «توسعه‌یافتگی، اتوپیای قرن حاضر»، «بهشت زمینی»، «میمون برهنه!»، «توسعه برای تمتع»، «تمدن اسراف و تبذیر» و «عمق فاجعه» اشاره کرد. این اثر ابتدا به‌صورت مقالاتی در ماهنامه‌ی جهاد منتشر می‌شد و اولین بار مرکز حفظ و نشر آثار دفاع مقدس در وزارت جهاد سازندگی پس از درگذشت نویسنده‌اش آن را در قالب کتاب منتشر کرد. کتاب «فتح خون» اثر دیگری از این نویسنده است که سال 1366 نگاشته شده است. این کتاب شامل ده فصل است که داستان‌های مربوط به سال‌های 60 و 61 هجری را روایت می‌کند. سرفصل‌های این اثر عبارت‌اند از «آغاز هجرت عظیم»، «کوفه»، «مناظره عقل و عشق»، «قافله عشق در سفر تاریخ»، «کربلا» و «غربال دهر» که طی آن‌ها نویسنده تاریخ کربلا را به تصویر می‌کشد.

«هفت قصه از بلوچستان» نام یکی از مستندهای «سید مرتضی آوینی» است که بیشتر گفتار متن آن در قالب شعر نو است. این مستند در اردیبهشت و خرداد سال 1360 در روستای زرآباد فیلم‌برداری شده است و درباره‌ی مردم محروم بلوچستان است. این مستند روایت قصه گونه‌ای است که «نشر واحه» آن را در قالب کتاب منتشر کرده است. در این کتاب تصاویر مربوط به بلوچستان وجود دارد که مطالعه‌ی آن می‌تواند همان حس تماشای مستند را برای خواننده‌اش تداعی کند. «نامه‌ای به یک دوست قدیمی» اثر دیگری از این نویسنده است که سال 1368 در شماره‌ی مرداد ماهنامه‌ی سروده بانام «طه عطابخش» منتشر شد. این اثر با لحن و سبکی متفاوت از سایر آثار این نویسنده نگاشته شده است و همانند یک داستان کوتاه است.

کتاب «آغازی بر یک پایان» مجموعه‌ای از مقالات این نویسنده است که بیشتر نشان‌دهنده‌ی وجهه‌ی اعتقادی و سیاسی نگارنده‌ی آن است. این اثر در چهار بخش تدوین شده است، بخش اول آن حاوی نوشته‌هایی در سوگ «حضرت امام خمینی» است. بخش دوم آن شامل مقالاتی درباره‌ی مبانی حکومت دینی و نظام ولایت‌فقیه، خصوصاً در تقابل بانظم سیاسی غالب در عالم متجدد و غربی است. بخش سوم این کتاب به فاجعه‌ی نسل‌کشی مسلمانان در بوسنی اشاره می‌کند و نویسنده در بخش چهارم این کتاب بشارت می‌دهد که «تا آن وضع موعود که انسان در انتظار اوست فاصله‌ای چندان باقی نمانده است.» کتاب «امام و حیات باطنی انسان» یکی دیگر از آثار این نویسنده است که مجموعه‌ی چند مقاله‌ی «سید مرتضی آوینی» درباره‌ی امام خمینی است، این کتاب علاوه بر تصاویری از امام راحل شامل چهار سروده‌ی مرثیه‌وار در سوگ ایشان نیز هست.

«رستاخیز جان» شامل مقالات نگاشته شده‌ی «آوینی» درزمینه‌ی ادبیات، فرهنگ و هنر و رسانه است که در طول سال‌های 1368 تا 1371 در مطبوعات چاپ شده‌اند. «آینه جادو»، «شرق بهشت، گفت‌وگوی امید روحانی با سید مرتضی آوینی»، «حلزون‌های خانه‌به‌دوش» و «نقاشی برای نقاشی» از آثار دیگر این نویسنده و فیلم‌ساز انقلابی است که بامطالعه‌ی آن‌ها می‌توانید خط فکری‌اش را درک کنید.

کتاب «سید مرتضی آوینی، گوشه‌هایی از زندگی سید شهیدان اهل‌قلم» اثر «محمدرضا حدادی» درباره‌ی زندگی این روزنامه‌نگار انقلابی است و بخش‌هایی از این کتاب از زبان خود «آوینی» است. این اثر هم برای فهم بیشتر روش زندگی این نویسنده بسیار کمک‌کننده است.