کتاب افسانه های آذربایجان به زبان آذری همراه با ترجمه ی فارسی اثر ایرج افشاری اصل نشر انتشارات نظری

قلمرو فرهنگ عامه قلمرو گسترده‌ای است تا جایی که شخص بدون تکیه بر فرهنگ عامه نمی‌تواند در جامعه زندگی کند و جزو محالات است. اگر اغراق نباشد حوزه‌ی فرهنگ عامه آنقدر وسیع است که تمام اعمال، کردار و پندارمان را از صبح علی‌الطلوع تولدمان و حتی قبل‌تر از آن تا پاسی از شب وداع مان با کره‌ی خاکی و بخشیدن عطای این دنیا به لقایش و حتی بعدتر از آن را شامل می‌شود. «امروزه فولکلور توسعه شگفت‌آوری به هم رسانیده، ابتدا محققین فولکلور، فقط ادبیات توده مانند: قصه‌ها، افسانه‌ها، آرزوها، ترانه‌ها، مثل‌ها، معماها، متلک‌ها و چیستان‌ها و غیره را جستجو می‌کردند. کم کم تمام سنت‌هایی که افواهاً آموخته می‌شود و آنچه مردمان در زندگی خارج از دبستان فرا می‌گیرند هم جزو آن گردید. چندی بعد جستجو کنندگان اعتقادات و اوهام، پیشگویی راجع به وقت، نجوم، تاریخ طبیعی، طب و آنچه دانش توده نامیده می‌شد، مثل گاهنامه‌ها، سنگ‌شناسی، گیاه‌شناسی، جانورشناسی و داروهایی را که عوام به کار می‌بردند به این علم افزودند. سپس اعتقادات و رسومی که وابسته به هر یک از مراحل گوناگون زندگی مانند تولد، بچگی، جوانی، زناشویی، پیری، مراسم سوگواری، جشن‌های ملی و مذهبی و عاداتی که مربوط به زندگی عمومی می‌شود. از جمله تمام پیشه‌ها و فنون توده‌ها، جزو این علم به شمار آمد، زیرا هر پیشه‌ای ترازها و اوهام و اعتقادات مربوط به خود را دارد. هنر و ادبیات توده به منزله‌ی مصالح اولیه‌ی بهترین شاهکارهای بشری به شمار می‌آِید. ترانه‌های عامیانه و آوازها و افسانه‌ها نماینده‌ی روح هنری ملت می‌باشند و فقط از مردمان گمنام بی‌سواد به دست می‌آید. این‌ها صدای درونی هر ملتی است و در ضمن سرچشمه‌ی الهامات بشر و مادر ادبیات و هنرهای زیبا محسوب می‌شود.» فولکلور ملت‌های مختلف شباهت‌های زیاد به هم دارند و هرچند به ظاهر شکل و صور متفاوتی به خود گرفته‌اند اما زیر ساخت و جان مایه‌ی آن‌ها آبشخور واحدی دارند. «ادبیات توده چه از حیث موضوع قصه‌ها و ترانه‌ها و چه از جنبه‌های دیگر عمومیت محصول زندگی توده را می‌رساند. اغلب در کشورهای دور از هم که به هیچ وجه وسیله‌ی ارتباط بین افراد آن وجود نداشته، اشعار عامیانه‌ای هست که از حیث مضمون و آهنگ همانند می‌باشند. از مقایسه‌ی تمام قصه‌های ملل گوناگون که در سراسر زاد بوم نژاد هند و اروپایی و همچنین میان نژادهای سرخ و سیاه رواج دارد، چنین برمی‌آید که بسیاری از آن‌ها با جزیی تغییر در همه جا یافت می‌شود. مثلاً قصه "ماه پیشانی" ایرانی با جزیی تغییر نزد فرانسوی‌ها، آلمانی‌ها و ایرلندی‌ها وجود دارد و از حیث موضوع به قصه‌ی نروژی نزدیک‌تر می‌باشد.» اکثر محققین و دانش پژوهان عرصه‌ی ‌فرهنگ عامه بر این اعتقادند که اگر اثری از این دریای گران سنگ دستمایه‌ی یک کار تحقیقی قرار می‌گیرد، باید دست نخورده مورد استفاده قرار گیرد و دخل و تصرف و حتی ویرایش در آن جایز نیست.