کتاب سقراط، معلمی برای تمام فصول نشر انتشارات نظری

[تاریکی مطلق. نور روی کتابی به رنگ سرخ آرام­آرام باز می­شود. نور تمام فضا را روشن می­کند. سقراط و دوستش قِراطس در کتابخانه­ی سقراط کنار هم نشسته­اند.] قِراطس: بزرگترین آرزویی که دردل داری؟ سقراط: بزرگترین آرزویم این است که به بالاترین مقام آتن برسم و با صدای بلند به مردم بگویم: ای دوستان، ای مردم خوب من، چرا با این حرص و ولع بهترین و عزیزترین سال­های زندگی خود را به جمع کردن ثروت و سیم و طلا می‌گذرانید، در حالی که آن‌گونه باید و شاید در تعلیم و تربیت بچه‌هایتان که مجبور خواهید شد ثروت خود را برای آن­ها باقی بگذارید،. همت نمی‌گمارید؟ قراطس: حالا چرا می­خواستی این کار را بکنی؟ سقراط: برای شروع لازم است. اخگری لازم است تا آتشی روشن شود. قراطس: هیچ وقت اعتقادات شخصی‌ات را برای کسی بازگو نکن... حتی رؤیاهایت را... زمین‌گیرت می‌کند. و حتی حقیقتی را که زودتر از همه کشف کرده­ای را بازگو نکن. سقراط: حقیقت فرزند زمان است. حقیقت راه خود را پیش خواهد گرفت و خود را عرضه خواهد کرد. قراطس: اما حقیقت را نمی­گذارند عیان شود. سقراط: همه چیز با زور به­دست نمی‌آید. حماقت همیشه مغلوب است. بلاهت محکوم به فناست. قراطس: اما این ملت قهرمان ندارد و حقیقت را از زبان قهرمان فقط می­پذیرند. سقراط: بدبخت ملتی که قهرمان ندارد. قراطس: بدبخت ملتی که نیاز به قهرمان دارد. سقراط: باید این مردم را آگاه کرد. و تنها فلسفه و علم می­تواند این مهم را انجام دهد. هدف علم سبک کردن بار زندگی از دوش انسان‌ها است. و هدف فلسفه ایجاد حس پرسشگری برای آن­هاست. قراطس: تو با این افکارت مرگ خود را نزدیک­تر می­سازی. سقراط: مرگ امر ساده­ای است. مثل یک ضربه­ی آهسته به شیشه­ی پنجره می­ماند. قراطس: هدف تو از پرسشگر کردن مردم چیست؟ سقراط: اگر مردم پرسشگری را پیشه کنند، باعث خواهد شد که هستی یک‌ شبه مرکزیتش را از دست بدهد و بی‌شمار مرکز پیدا کند، به گونه‌ای که دیگر هر فردی را به‌شخصه می‌توان مرکز عالم در نظر گرفت، در عین حال که هیچ کس را نمی‌توان مرکز واقعی آن دانست. گویی به یکباره دنیا بسیار بزرگ خواهد شد. قراطس: کاری را که می‌خواهی بکنی از پیش بازگو مکن. بهتر است درباره­ی عقایدت چیزی به مردم نگویی. سقراط: چرا؟ مگر عقایدم جزو حقایق نیستند؟ قراطس: چرا؟ حقیقت محضند، امّا بهتر است نگویی... در مورد خدا چه فکر می­کنی؟ سقراط: خدا یا در وجودمان است یا در هیچ کجا... البته فقط ادعا کافی نیست باید ثابت کرد. قراطس: چگونه می­توان اثباتش کرد؟ سقراط: با منطق... فقط مرده‌ها در برابر استدلال­های منطقی بی‌تفاوت می‌مانند. با منطق می­توان آن­ها را به تفکر واداشت. قراطس: و این تفکر چگونه میسر است؟ سقراط: من یک خرمگس هستم و با نیش زدن به مردم، آن­ها را به تفکر وامی­دارم. تفکر یکی از بزرگ­ترین لذّت­های بشری است. انسان ذاتاً تشنه­ی حقیقت است. قراطس: اما این مردم انسان­هایی هستند که نمی­توانند واقعیت را دریابند. این مردم عقلشان قادر به پر کردن شکمشان نیست. سقراط: اما من آن­ها را تحقیر نمی­کنم. من به آن­ها حقیقت را هدیه خواهم کرد. آن­ها را آگاه خواهم کرد. آن­ها با تفکر و منطق به دانش و فهم خواهند رسید. قراطس: آیا واقعاً لازم است که انسان همه چیز را بفهمد؟ سقراط: فهم کلید سعادت و خوشبختی است. اگر خدایی هم وجود نداشت باید اختراع می‌شد. دانستن حقیقت کلید استعلا و تکامل است. قراطس: اگر کسی حقیقت را نداند؟! سقراط: آنکس که حقیقت را نمی‌داند نادان و احمق است، اما کسی که حقیقت را می‌داند و آن را دروغ می‌نامد، تبهکار است. قراطس: شاید در آن شک کند! سقراط: شک او را رستگار خواهد کرد. قراطس: اگر خودشان را عالم بدانند؟