کتاب مهندس مشروطه نشر موسسه تاریخ و فرهنگ دیار کهن

یکی از این شخصیت‌های نادر و تأثیرگذار که جان بر سر همبستگی و تمامیت ایران عزیزمان فدا کرده است و زعمای انقلاب او را «محرک ماشین مشروطه» و «مهندس مشروطه» و «هادی مضلّین» می‌نامند، زنده‌نام آیت‌الله میرزاعلی‌آقا ثقةالاسلام تبریزی است. وقتی به فراز و نشیب زندگانی پر از تلاش و کوشش این متفکر خلاّق نگاه می‌کنیم از صلابت قلم و قدرت اندیشه‌هایش شگفت‌زده می‌شویم. چنان در هدایت و درایت، مهارت و تسلط دارد که حتی دشمن درجه یک مشروطه، محمدعلی‌شاه مستبد او را «عقل وزیر» می‌نامد و با آن که از افکار آزادی‌خواهانه وی گریزان است تن به مشورت و قبول پیشنهادات وی می‌دهد. شهادت و مصلوب‌شدن این عالم دینی و نویسندۀ مبارز مشروطه‌خواه، در بدترین و تاریک‌ترین روزهای کشور ایران اتفاق افتاد؛ روس‌ها با نیرنگ کشورمان را اشغال کرده بودند و انگلیسی‌ها اگرچه به ظاهر اعتراض می‌کردند اما در واقع با آنها هم‌پیمان شدند و کشت و کشتارها و قتل و غارت‌های بسیاری در آذربایجان به جای گذاشتند.