کتاب چاره ها میلاد عرفان پور نشر انتشارات شهرستان ادب

یکی از ساخت‌ها و قالب‌های خوش‌تراش و خوش‌آهنگ شعر فارسی، «رباعی» است که از سپیده‌دم شعر فارسی تا به امروز جایگاه و پایگاه خویش را حفظ کرده و کمتر شاعری می‌توان یافت که در این قالب طبع نیازموده و تجربۀ شعری نداشته باشد. رباعی را با چند ویژگی ممتاز می‌توان شناخت: ۱ـ هندسۀ ثابت: در مجموعِ قوالب شعری فارسی، تنها دو قالب رباعی و دوبیتی، هندسۀ ثابت ـ هم در محور افقی و هم در محور عمودی ـ دارند. قالب‌های دیگر شعر کلاسیک فارسی دستِ‌کم در محور عمودی هندسۀ ثابت ندارند. مثلاً غزل می‌تواند پنج بیت تا پنجاه بیت و حتّی بیشتر باشد. قصیده نیز همین شاخص را دارد. مثنوی می‌تواند از چند بیت تا چند ده هزار بیت در نوسان باشد؛ امّا رباعی همان‌گونه که از نامش پیداست چهار مصراع بیش نیست؛ با اندکی نوسان در موسیقی. ۲ـ ظرفیت موسیقایی: همان‌گونه که گفته شد، با این‌که رباعی ظاهراً در هندسۀ ثابت، موسیقی ثابتی نیز دارد، امّا با اندک تغییری، دوازده وزن یا موسیقی ویژه می‌پذیرد که شاعر متناسب با حال و هوای مضمون و درون‌مایه از این تنوّع و تکثّر بهره می‌گیرد.