کتاب صوتی تصرف عدوانی اثر لنا آندرشون

کتاب صوتی «تصرف عدوانی» رمانی درباره‌ فروپاشی ذهنِ منطقی است، با خوانش خیره‌کننده‌ باران نیکراه؛

استر نیلسون، زنی‌ست که تمام عمرش را با نظم، منطق و اندیشه ساخته است. فیلسوف و نویسنده‌ای که به‌واسطه‌ عقلش شناخته می‌شود. تا روزی که دعوت می‌شود در همایشی درباره‌ «هنرمند نابغه»، هوگو رسک، سخنرانی کند. همان‌جا، در سکوت سالن، لحظه‌ای اتفاق می‌افتد که هیچ فلسفه‌ای برایش توضیح ندارد. نگاهی، جرقه‌ای، و آغاز سقوط آرامِ زنی که خیال می‌کرد در برابر عشق مصون است.

استر کم‌کم از واقعیت فاصله می‌گیرد. او در ذهنش گفت‌وگوهایی می‌سازد، نگاه‌ها را معنا می‌کند، سکوت‌ها را نشانه می‌گیرد. هر رفتار کوچکِ هوگو را به مثابه‌ پیامی از عشقی پنهان تفسیر می‌کند. او به‌تدریج وارد رابطه‌ای می‌شود که فقط در ذهن خودش وجود دارد؛ رابطه‌ای که هرچقدر عمیق‌تر می‌شود، بیشتر از درون می‌بلعدش.

اما «تصرف عدوانی» فقط داستان فروپاشی یک زن نیست؛ روایت مکانیسمی است که در همه‌ ما وجود دارد.

لنا آندرشون با هوش روان‌کاوانه‌ای کم‌نظیر نشان می‌دهد چگونه میلِ ما به عشق، می‌تواند از مرز میل به «درک‌شدن» عبور کند و بدل شود به میل به «تصرف دیگری».

در جهان آندرشون، عشق شبیه نوعی بیماری است؛ زبانی که بدن را از معنا تهی می‌کند، عقل را فلج می‌سازد و انسان را در دایره‌ای از امید و انکار می‌اندازد. او در ظاهر، درباره‌ استری حرف می‌زند که عاشق یک مرد شده، اما در باطن، از ساختار ذهنی انسان مدرن سخن می‌گوید: از وهمِ کنترل، از خودفریبیِ آگاهانه، از میل به دیده‌شدن در چشم دیگری. استر فیلسوف است و همین ویژگی کتاب را از یک رمان عاشقانه‌ معمولی جدا می‌کند. او مفاهیم را تحلیل می‌کند، عشق را در پرتو عقل بررسی می‌کند، اما در نهایت قربانی همان چیزی می‌شود که می‌کوشید بفهمد.

«تصرف عدوانی» در واقع آزمایشگاهی است که در آن عقل و احساس در کنار هم قرار می‌گیرند تا نشان دهند حتی ذهنی‌ترین انسان‌ها هم در برابر توهمِ عشق، ناتوان‌اند.

هوگو راسک، همان‌قدر که واقعی است، استعاره‌ای هم هست از بی‌رحمی زیبایی، از خودخواهی هنرمندانه و از میل به تحسین‌شدن. در برابرش، استر نماد انسان اندیشمندی است که در برابر جذبه‌ دیگری، خود را می‌بازد و عشق را با معنا اشتباه می‌گیرد.

آندرشون در این اثر به زبانی کاملاً عقلانی و تحلیلی تکیه می‌کند؛ نثری که مثل ذهن استر، درگیر جمله‌بندی‌های دقیق و مفهوم‌محور است. اما در زیر این سطح ظاهراً سرد و منطقی، تنش عاطفی عجیبی جریان دارد؛ همان تضادی که باعث می‌شود شنونده، در هر جمله، صدای نبض استر را بشنود. این تناقض میان سردی و تب، همان چیزی است که «تصرف عدوانی» را از هر رمان عاشقانه‌ دیگری متمایز می‌کند.

در نسخه‌ صوتی این اثر، صدای باران نیکراه دقیقاً همان چیزی است که جهان درونی استر نیلسون نیاز دارد.

صدایی آرام، کنترل‌شده و اندیشمند، که در عمق خود زخمی پنهان دارد. نیکراه با ریتمی متفکرانه و تونالیته‌ای هوشمند، ذهن پیچیده‌ استر را زنده می‌کند؛ زنی که می‌کوشد عشق را بفهمد، اما در نهایت، خودش را در آن گم می‌کند.

هر جمله از دهان او مثل تأملی فلسفی شنیده می‌شود و هر سکوتش، مثل اندوهی ناگفته. او با مهارتی نادر توانسته است میان عقل و احساس تعادل برقرار کند؛ نه بیش از حد احساسی، نه بیش از حد منطقی، درست همان‌گونه که استر نیلسون باید باشد.

باران نیکراه را بسیاری با دکلمه‌های آرام‌بخش و صدای منحصربه‌فردش می‌شناسند. اما در این اثر، او از مرز دکلمه عبور می‌کند و وارد قلمرو بازیگری صوتی می‌شود.

گوینده‌ای که دانش فیزیک اتمی و ذهنی تحلیلی دارد، حالا ذهن یک زن فیلسوف را روایت می‌کند؛ شاید برای همین است که هر واژه در اجرای او مثل واکنشی شیمیایی دقیق، قابل اندازه‌گیری و در عین حال انفجاری است.

چرا باید «تصرف عدوانی» را شنید؟

چون این کتاب فقط درباره‌ عشق نیست؛ درباره‌ ماست، وقتی نمی‌خواهیم واقعیت را ببینیم. درباره‌ لحظه‌ای که عقل را کنار می‌گذاریم تا امید زنده بماند. درباره‌ میلِ دردناک به دوست‌داشتن کسی که هیچ‌وقت ما را انتخاب نکرده.

«تصرف عدوانی» به ما یادآوری می‌کند که عشق، اگر پاسخ نگیرد، تبدیل به ابزار شکنجه می‌شود. و تنها راه نجات، مواجهه‌ بی‌رحمانه با خود است؛ روایتی که در صدای باران نیکراه، نه فقط شنیده، بلکه حس می‌شود.

در بریده‌ای از این کتاب صوتی می‌توانید بشنوید:

«کسانی‌که پیامک و ایمیل را ساخته‌اند، نمی‌توانند اضطراب و پشیمانی ناشی از پیامک‌های بی‌پاسخ را در ذهنشان تصور کنند. شاید هم این حس درون‌بینی و همدلی را ندارند. آدم وقتی پیامک را می‌نویسد، نوکِ انگشتانش می‌سوزد و از این‌که چیزی را فرستاده، احساسِ سبُکی می‌کند. و این سبُکی در دقیقه‌هایی که هنوز امید دارد پاسخی دریافت کند، ادامه می‌یابد.»