کتاب داستان سمرقند نشر انتشارات نخستین

استان سمرقند، دومین اثر مشهور امین معلوف نویسنده‌ی لبنانی‌تبار است که در ۱۹۸۸ منتشر شد؛ داستانی گیرا و پرهیجان از سرگذشت دست‌نوشته‌ی خیام که در قالب آن دوره‌ای از تاریخ ایران (از ۴۱۱ ق تا ۱۲۹۱ ش) روایت می‌شود. عشق به خیام و رباعیات او، بنژامن اُ لوساژ، روزنامه‌نگار و پژوهنده‌ی آمریکایی را به ایران می‌کشاند. او پس از پشت سر گذاشتن حوادث بسیار، سرانجام این دست‌نوشته‌ی گرانقدر را به‌دست آورده و تصمیم دارد تا آن را با خود به آمریکا ببرد. اما تایتانیک، کشتی حامل او و همسرش، غرق شده و با خود صندوقچه‌ی طلایی حاوی دست‌نوشته را به اعماق اقیانوس می‌برد.

امین معلوف، در رمان سمرقند با محور قراردادن زندگی خیام و ماجراهای وی با حسن صباح و خواجه نظام الملک، تاریخ ایران در عصر سلجوقیان و تاریخ معاصر ایران در عهد مشروطه را بازنمایی کرده است. وی با تخیل سرشار و دانش فراوان تاریخی خویش، رمانی نوشته که اغلب به واقعیت نزدیک و گاهی از آن دور است.