کتاب اصلی و کرم نشر افراز

ادبیات شفاهی مهم ترین بخش از ادبیات و تاریخ مردمان است. بسیاری از موضوعات که ادبیات رسمی بدان ها نپرداخته است و در حوزۀ نگاه خود ندیده است، در ادبیات شفاهی وجود دارد. ادبیات شفاهی به نوعی تاریخ نانوشته مردمان است. این اهمیت برای مردمانی که کوچ های بزرگ کرده یا یکجانشین نبوده اند اهمیت مضاعف می یابد. در سرتاسر ایران در مناطق مختلف منظومه های حماسی، عاشقانه و مذهبی بسیاری وجود دارند که غالباً خارج از منطقه خود شناختی از آن ها وجود ندارد. اما در فرهنگ و ادبیات ترک زبانان منظومه هایی هست که در منطقه وسیعی از آناتولی، آذربایجان، قفقاز و حتی تاتارهای سیبری متداول است. کوراوغلو، غریب و صنم، محمود و نگار، اصلی و کرم از آن جمله است. واضح است که هر کدام ازین منظومه ها در هر منطقه نسبت به منطقه دیگر با تفاوت هایی اجرا می شوند که این خصوصیت ادبیات و موسیقی شفاهی آن اقوام است. در اینجا نمی توان گفت کدام روایت صحیح تر است، زیرا هر روایت به اندازه دیگری معتبر است و اصل روایت مهم است نه پیرایه های آن. اینکه مردم در یک دوره طولانی نقل کرده اند اهمیت دارد. از خصوصیات دیگر منظومه های شفاهی وجود جنبه اغراق در آنهاست: مثلاً قهرمان داستان قادر به انجام کارهایی است که از قدرت آدم های معمولی خارج است. همچنین موضوع مبالغه است. در همین منظومه اصلی و کرم می بینم که کرم اتفاق پیش آمده برای خودش را در صحنه بعد به صورت بداهه می خواند. به طور کلی تاکنون نیز بداهه خواهی و بداهه نوازی از سنت های عاشیق های آذربایجان است. در این داستان از جمله اصلی و کرم می بینم که قهرمان داستان (کرم) با عناصر طبیعت ارتباط پیدا می کند و برای آن ها می خواند. در این روایت، کرم برای آهو، درنا، کوه، جنگل، گل، رودخانه، باد و... آواز می خواند که نشانه هایی از ارتباط انسان با طبیعت و باورهای اوست. مردم ایل مهاجر قشقایی در منطقه فارس زندگی می کنند و اطراف آن ها هیچ مردم ترک زبانی نیست. با آمدن عاشق ها از قفقاز، شیروان، آذربایجان و... به ایل قشقایی، آن ها رپرتوار همه ترک زبانان را به ایل وارد کرده و به گویش ترکی قشقایی برای مردم خواندند. علاوه بر این در این رپرتوار، داستان هایی از خود ایل ساخته و اجرا کردند. نقش آن ها در حفظ زبان ترکی قشقایی بسیار با اهمیت بود زیرا تنها گونه مهمی از موسیقی قشقایی که به آواز خوانده می شد موسیقی عاشق ها بود. با درگذشت عاشق های بزرگ و محروم شدن بقیه عاشق ها از اجرا، موسیقی عاشقی قشقایی می رود تا از صحنه روزگار محو گردد. تلاش پروین بهمنی خواننده و پژوهشگر قشقایی که عمرش را صرف پژوهش در ایل و در کنار عاشق ها گذرانده، در حوزه یاد شده و ترجمه و تحقیق اصلی و کرم می تواند نور امیدی باشد در زنده نگاه داشتن این میراث کهن.