کتاب اخلاق ارسطو نشر انتشارات نگاه

علم اخلاق از قدیمی‌ترین علوم اجتماعی است و از آغاز تمدن بشری با انسان همراه بوده است. سیاستمداران، دانشمندان و هنرمندان هریک با زبان خود به مدح و ستایش فضایل اخلاقی پرداخته‌اند. به همین دلیل می‌توان اخلاق را علمی مرتبط با تفکرات و نصایح حاصل از پیش‌آمدهای روزانه دانست که تک تک انسان‌ها در آن سهیم هستند. هریک از فلاسفه رویکردی متفاوت نسبت به مسئله‌ی اخلاق داشته‌اند. ارسطو علم اخلاق را بخشی از علم سیاست دانسته است. پس بر اساس نظریات او علم اخلاق در درجه‌ی اول فردی و سپس اجتماعی است. او معتقد است انسان برای رسیدن به سعادت و کمال معنوی به اخلاقیات نیاز دارد. ارسطو به طور کلی اخلاق را حد واسط میان افراط و تفریط دانسته است.

درباره‌ی کتاب اخلاق

کتاب اخلاق با تدوین و ترجمه‌ی رضا مشایخی خط زمان و سیر تحول علم اخلاق در مغرب زمین تشریح کرده است. این کتاب تاریخ اخلاق را از دنیای قدیم اغاز کرده و تحول آن را تا قرن نوزده و بیستم بیان می‌کند. کتاب اخلاق بر اساس سلسله مشاهدات و استدلال‌هایی نوشته شده است که در بطن زندگی  هریک از انسان‌ها نهفته است. عصر مدرن و ظهور تکنولوژی‌های پیشرفته سبب تکبر گونه‌ی بشر شده است و خود را از هرگونه آموزه‌های اخلاقی و تعالیم معنوی مبرا می‌داند. به همین علت مطالعه تاریخ اخلاق یکی از ضرورت‌های دنیای مدرن به شمار می‌آید. کتاب اخلاق در ده بخش مختلف به بیان مسائلی نظیر خیر و سعادت، عدالت، دوستی، سعادت پرداخته است. علاوه بر موضوعات اصلی این کتاب دارای چهار ضمیمه با موضوع تاریخ علم است.

ارسطو معلم اول فلسفه‌ی غرب

ارسطو یکی از تاثیرگذارترین فلاسفه پیش از میلاد مسیح است. او را می‌توان از بنیانگذاران فلسفه‌ی تحلیلی دانست. مورخان تولد او را 384 پیش از میلاد تخمین زده‌اند و معتقدند او 63 سال عمر کرده است. ارسطو در خانواده‌ای ثروتمند در شهر استاگیرای یونان متولد شد. پدر او، پزشک خانوادگی آمینتاس دوم بود و آنها در قصر شاهی زندگی می‌کردند. ارسطو در سن 17 سالگی به شهر آتن رفت. شهر آتن در آن روزگار نماد علم و دانش یونان به شمار می‌آمد. ارسطو برای فراگیری علوم رایج آن دوران، وارد آکادمی افلاطون شد و حدود بیست سال در آن آکادمی به تحصیل پرداخت.

ارسطو استعداد ویژه‌ای در کسب علوم مختلف داشت. او با سرعت باورنکردنی علوم نظری را فرا گرفته بود. گفتنی است که افلاطون، شاگرد ویژه‌ی خود، یعنی ارسطو را، با عناوین متفاوتی نظیر «بسیارخوان» یا «عقل مدرسه» نام می‌برد. ارسطو نیز همراه و ملازم همیشگی افلاطون به شمار می‌آمد. عده‌ای معتقدند بین استاد و شاگرد اختلافات عمیقی نیز وجود داشته است و ارسطو بر اساس این اختلافات ریشه‌ای آکادمی افلاطون  را ترک کرده است. اما مورخان معتقدند این گفته‌ها رسمیت ندارد و آن دو تا پایاتن عمر افلاطون رابطه‌ی خوبی با یکدیگر داشته‌اند. ارسطو پس از مرگ افلاطون آتن را ترک نمود و به آسوس نقل مکان کرد.

اندیشه‌ها و زندگی علمی ارسطو را می‌توان به سه بازه زمانی تقسیم کرد. اولین دوره‌ی علمی او از سن 17 تا 37 سالگی در آکادمی افلاطون رقم خورده است. دومین دوره‌ی علمی او حدود 12 سال به طول انجامید و با سلطنت اسکندر به پایان رسیده است. سومین دوره‌ی علمی ارسطو از سن 49 سالگی  آغاز شد. او در این دوران ریاست مکتب مشائیان را برعهده داشت. سومین دوره‌ی علمی با مرگ ارسطو خاتمه یافت.

اندیشه‌ها و آثار ارسطو

درمورد تعداد رساله‌ و کتب ارسطو اختلاف نظر بسیاری وجود دارد. عده‌ای تعداد آثار او را تا 400 کتاب تخمین زده‌اند در حالیکه عده‌ای دیگر معتقدند تعداد آثار او 92 عنوان کتاب است. اما به طور کلی می‌توان کتاب، رساله و جزوات او را به دو گروه طبقه‌بندی کر. گروه اول، آثار عمومی یا خارجی است که به مخاطب عام اختصاص دارد و خارج از آکادمی تالیف شده است. این دسته از آثار ارسطو با زبان محاوره و به سبک افلاطون نوشته شده است. گروه دوم آثار خصوصی یا داخلی است که فقط به محیط آکادمی اختصاص داشته و در فضای خارج از آکادمی کسی از وجود آنها اطلاعی نداشته است.

پژوهش‌های این فیلسوف برجسته جامع و کامل بود. او به مسائل مختلفی نظیر زیست‌شناسی، اخترشناسی، معرفت‌شناسی، اخلاق و مابعدالطبیعیه پرداخته بود. او اندیشه‌های خود را درباره‌ی مسائل اجتماعی گوناگونی، نظیر زندگی، مرگ، کوتاهی عمر، پیری و جوانی به رشته‌ی تحریر در آورده است. اغلب آثار سیاسی و اجتماعی ارسطو از بین رفته یا تنها بخش کوچکی از آن باقی‌ مانده است. سبک نگارش محاوره‌ای ارسطو تاثیر به سزایی در سبک و سیاق فلاسفه بعد از خود داشته است. لحن و زبان آثار علمی ارسطو برخلاف آثار سیاسی، اجتماعی و فلسفی اوست. کتب علمی ارسطو با زبانی خشک و دقیق نوشته شده است و محاوره در آن نقشی ندارد.

 از مهم‌ترین آثار به‌جا مانده از ارسطو می‌توان به کتاب‌های «اخلاق نیکوماخوسی»، «اخلاق ایودمی»، «اخلاق کبیر»، «در باب فضایل و رذایل» اشاره کرد. درمورد اصالت اثر دو کتاب آخر گمانه‌زنی‌های مختلفی وجود دارد.

درباره‌ی رضا مشایخی، مترجم و نویسنده

رضا مشایخی در سال 1284 در تهران متولد شد. او تحصیلات خود را در در دبیرستان دارالفنون به پایان رساند و برای ادامه‌ی تحصیل در رشته‌ی مهندسی ساختمان و راه‌سازی به بلژیک مهاجرت کرد. او پس از بازگشت به ایران در وزارت راه استخدام شد. رضا مشایخی در کنار تدریس در دانشکده‌ی فنی تهران و اشتغال به امور راهسازی، دستی در ترجمه نیز دارد. این ادیب پیشکسوت آثار ارزنده‌ای را به زبان فارسی برگردانده است. ترجمه‌های او در اغلب آثارش با نام فرهاد مشایخی منتشر شده است و به فرهاد شهرت دارد. از آثار ترجمه شده توسط رضا مشایخی می‌توان به کتاب‌های «اعترافات» اثر ژان ژاک روسو، «علم و مذهب» اثر برتراند راسل و «جمهور» از افلاطون اشاره کرد.

در بخشی از کتاب اخلاق می‌خوانیم

شجاعت و اعتدال مزاج

1. چون فضیلت، مناسباتی با شهوات و رفتار آدمی دارد. پس آنچه از اراده ما برمی خیزد. مورد تحسین یا تقبیح قرار می‌گیرد، در صورتی که آنچه بدون اراده منتخب انجام می‌گیرد، مورد عفو و حتی ابزار ترحم قرار‌می گیرد،  شاید ضروری باشد. که چون بحث ما مربوط به تقواست؛ ببینیم آنچه ارادی و آنچه غیرارادی، کدام است.

2. از طرف دیگر این بحث از نظر قانون گذاران نیز که درصددند پاداش‌ها یا تنبیهات را نظم بخشند. مفید است.

3. به نظر می‌رسد. اعمالی غیرارادی است که به حکم اجبار, یا به سبب جهالت، صورت می‌گیرد. عمل بالاجبار آن است که مبداش خارج از حیطه ما باشد. به طوری که عامل فعل, پا طرف مقابل، به وجهی من‌الوجوه در آن دخالت نداشته باشند. مثل اینکه، باد شدیدی بوزد یا کسانی که حیات ما در اختیار و قدرت آن‌ها است. ما را جابه‌جا کنند.

4. به همه اعمالی که ما از ترس عواقب بدتری یا به هوای هدف و پناهی انجام می‌دهیم این موضوع درخور اهمیت است که دانسته شود آیا ارادی بوده‌اند یا خیر. من‌باب مثال، وضع جابری را به نظر آوریم که صاحب اختیار جان متعلقات و فرزندان ما است و ما را وادار به عمل ناشایسته کرده و مشروط به این سازد که انجامش مایه نجات وابستگان ما و تخلف از آن به مرگ آنان منتهی می‌شود.

5. این وضع بی شباهت به کشتی‌ای نیست که در دریا گرفتار طوفان باشد. در اکثر اوقات احدی، نسبت به کشتی، بی‌تفاوت نمی‌ماند. بلکه با کمال میل برای نجات خود و دیگران (به هر زحمتی) تن می‌دهد. همانند کسانی که دارای روح سالمی هستند.