کتاب شوهر آهو خانم اثر علی محمد افغانی نشر انتشارات نگاه

نقد و بررسی کتاب شوهر آهو خانم

شوهر آهو خانم، نخستین رمان برجسته علی محمد افغانی، در خلال سال‌های ۱۳۳۳ تا ۱۳۳۸ در زندان نوشته شد. افغانی پس از آزادی، با صرف هزینه شخصی اقدام به چاپ اثر خود کرد و در همان سال، جایزه بهترین کتاب سال را از آن خود کرد. این رمان به طور کلی به بررسی موقعیت و جایگاه زنان در سال‌های ۱۳۱۳ می‌پردازد و از این حیث، می‌توان آن را نخستین اثر فمنیستی ادبیات ایران دانست. از مشخصه‌های بارز نثر این کتاب، تصویرسازی و شخصیت‌پردازی دقیق و ظریف همراه با جزییات دقیق است. داستان حول محور زنی سنتی و فرمانبردار به نام آهو خانم می‌چرخد که در جامعه‌ای مردسالار زندگی می‌کند. با ورود زنی سرکش و مدرن‌تر به زندگی او، موقعیت آهو در خانه به خطر می‌افتد. کتاب با قدرتی تمام، واقعیت‌های تلخی را که زنان اقشار پایین جامعه با آن دست به گریبان هستند، به تصویر می‌کشد و در عین حال، به نقد آداب و رسوم مرد سالارانه، به خصوص چند همسری، می‌پردازد. شخصیت‌پردازی ظریف، فضاسازی دقیق و قلم قدرتمند علی محمد افغانی، شوهر آهو خانم را به یکی از محبوب‌ترین کتاب‌های معاصر ادبیات فارسی تبدیل کرده است. اگر شما هم به خواندن داستان و رمان فارسی حوزه درام علاقه دارید حتما به دسته‌بندی داستان و رمان فارسی فیدیبو سر بزنید.

علی‌محمد افغانی، نویسنده‌ای نامدار و صاحب سبک

علی‌محمد افغانی، زاده‌ی یازدهم دی ماه سال ۱۳۰۳ در شهر کرمانشاه، از نویسندگان برجسته‌ی ایرانی و خالق رمان مشهور شوهر آهو خانم است. افغانی که به عنوان پدیدآورنده‌ی نخستین رمان واقعی به زبان فارسی شناخته می‌شود، در سال ۱۳۳۳ به عضویت سازمان نظامی حزب توده ایران درآمد و در دوره‌ی پهلوی به مدت پنج سال طعم تلخ زندان را چشید. راست است که می‌گویند اگر خدا نخواهد برگی به زمین نمی‌افتد. افغانی و هم‌بندی‌هایش از جمله «اسماعیل محقق دوانی» پرونده‌ای داشتند که خیلی سنگین نبود اما هر آن ممکن بود حکم اعدامشان صادر شود. همین هم شد و به فرمان شاه محقق دوانی دوست نزدیک افغانی که در زندان با او بود اعدام شد. در دادگاه بدوی افغانی هم محکوم به اعدام شد اما بعد در دادگاه تجدید نظر با یک درجه تخفیف مجازات او به حبس ابد تغییر کرد و به زندان قصر فرستاده شد. محقق دوانی از افرادی بود که افغانی را تشویق می​کرد تا بنوسید و به او گفت «اگر تبرئه شدی و از این‌جا بیرون رفتی این جریانات را بنویس». همین تشویق‌ها یا شاید وصیت دوانی به افغانی، دغدغه‌های نویسندگی را در او بیدار کرد و از این زمان رسالتی سنگین بر دوش او افتاد که باید هر آن‌چه که اتفاق افتاده بنویسد. علی محمد افغانی زمانی که در زندان رمان شوهر آهو خانم را می‌نوشت هیچ‌گاه فکر نمی‌کرد که روزی این رمان به قدری مشهور شود که همه نام او را از کتاب شوهر آهو خانم بشناسند. او در مصاحبه‌ای گفته که هیچ‌گاه فکر نمی‌کرده این کتاب تبدیل به یک رمان بلند شود « اول می‌خواستم داستان کوتاه بنویسم ولی بعد که شروع کردم داستان مرا کشید و حاصل کار شد همینی که می‌بینید». علی محمد افغانی اکنون سال‌هاست که به امریکا مهاجرت کرده است و اخیرا زندگی‌نامه‌ی خود را به زبان انگلیسی منتشر کرده است.

جهت مشاهده سایر آثار علی محمد افغانی کلیک کنید.

چرا کتاب شوهر آهو خانم را بخوانیم

نویسنده در رمان شوهر آهو خانم، از شیوه‌ای روایی بهره می‌برد که در آن، خود را به جای شخصیت‌ها می‌گذارد و داستان را از دیدگاه آنها روایت می‌کند. این شیوه که تا حدودی شبیه به آثار نویسندگان قرن نوزدهم است، به او امکان می‌دهد تا به ظرافت‌های درونيات شخصیت‌ها، افکار و احساساتشان و همچنین انگیزه‌هایشان در انجام کارها، بپردازد. اما نکته‌ای که این رمان را از آثار مشابه متمایز می‌کند، این است که نویسنده صرفاً به بازگو کردن افکار و احساسات شخصیت‌ها اکتفا نمی‌کند، بلکه با استفاده از زبان روشنفکرانه و دانش خود، به جای آنها سخن می‌گوید. این امر موجب می‌شود که در این رمان، شاهد لحنی واحد در گفتار شخصیت‌ها باشیم، فارغ از اینکه آنها از چه قشر اجتماعی یا سطح سوادی برخوردار باشند. نویسنده در جای جای داستان، از سخنان قصار فیلسوفان ایرانی و خارجی و همچنین عقاید و افکار شخصیت‌های مذهبی و اجتماعی استفاده می‌کند. این کار، به غنای متن می‌افزاید و به خواننده کمک می‌کند تا درک عمیق‌تری از دنیای داستان و شخصیت‌های آن پیدا کند. به نوعی، می‌توان گفت که نویسنده در این رمان، نقشی مشابه راویان قصه‌های بلند ایرانی مانند سمک عیار و امیرارسلان ایفا می‌کند. در این نوع قصه‌ها، شاعر یا نویسنده، عقاید و افکار خود را در دهان شخصیت‌های داستان می‌گذارد و از زبان آنها سخن می‌گوید. با این تفاوت که در رمان شوهر آهو خانم، شخصیت‌ها صرفاً به بازگویی افکار نویسنده نمی‌پردازند، بلکه در قالب دیالوگ‌هایی جذاب و خواندنی، به بیان دیدگاه‌ها و تجربیات خود می‌پردازند. این امر، خواننده را به طور کامل درگیر داستان می‌کند و او را به سفری در اعماق وجود شخصیت‌ها می‌برد.

در بخشی از کتاب شوهر آهو خانم می‌خوانیم

بعد از ظهر یکى از روزهاى زمستان سال ۱۳۱۳ بود. آفتاب گرم و دلچسبى که تمام پیش از ظهر بر شهر زیباى کرمانشاه نور افشانده بود با سَماجتى هر چه افزونتر مى کوشید تا آخرین اثر برف شب پیش را از میان بردارد. آسمان، صاف و درخشان بود. کبوترهایى که در چوب بست شیروانى هاى خیابان لانه کرده بودند در میان مِهِ بى رنگى که از زیر پا و دوروبر آنها برمى خاست با لذت و مستى پرغرورى به جنب و جوش آمده بودند؛ مثل اینکه غریزه به آنها خبر داده بود که روزهاى برف و باران سپرى شده و موسم شادى و سرمستى فرا رسیده است.

در خیابان همه چیز آرامش معمولى خود را طى مى کرد؛ درشکه اى که لِک لِک کنان مى گذشت؛ گذرنده اى که دست ها را در جیب پالتو کرده، سر را به زیر افکنده بود و پى کار و زندگى خود مى رفت؛ فروشنده اى که در پس پیشخوان دکان مشترى را راه مى انداخت؛ هیچ یک در کار خود شتابى نداشتند. سنگفرش پیاده رو اندکى خیس بود و ناودان هاى دیوارى پنهانى زمزمه مى کردند.

ردیف دّکان هاى باز و بسته دو سمت خیابان، با درهایى که رنگ هاى سبز و آبىِ پشت و روى آنها هنوز به خوبى خشک نشده بود، اگر نه براى گذرنده معمولى که گرفتار اندیشه هاى خویش بود، بلکه براى نوآموز خُردسالى که فارغ از هر غم و نگرانى از خانه به سوى مدرسه مى رفت، منظره خوش و سرگرم کننده اى داشت. همه چیز خبر از یک جشن و احیانا تعطیلى اجبارى مى داد.

بوى رنگ فضا را پر کرده بود و کسانى که با دکانها و مغازه ها سروکار پیدا مى کردند بدقّت مواظب خود بودند که بدرها مالیده نشوند. رُفتگران، با حوصله و وظیفه شناسى بى سر و

صدایى که ذاتى آنها بود، صندوق هاى آشغال حاشیه خیابان را از محتوى خود خالى مى کردند تا با کامیون ببرند و بیرون شهر بریزند. این صندوق ها یکى از ابتکارات مردم پسند شهردار تازه وارد آنجا بود و رنگ هاى سبز و سفید و قرمز آنها در آن روشنایى خیره کننده بعدازظهرى زیبایى و شکوه شهر را دو چندان کرده بود.

پاسبان ها، با لباس هاى آبى سیر پوتین و زنگار و چوب قانون واکس زده، کلاه هاى دولبه را تا روى ابرو پائین کشیده بودند؛ لبخند رضایت آمیز و پلیس مآبانه برگوشه لب، روى پاشنه پا مى چرخیدند؛ چشم مى گرداندند و اینجا و آنجا را از زیر نظر باریک بین مى گذرانیدند تا در شهر بزرگ و نسبتا قابل توجه، چیزى بر خلاف دلخواه نبوده باشد.

پیشنهادهایی برای دوستداران کتاب شوهر آهو خانم

اگر شما هم به خواندن کتاب‌های داستان و رمان فارسی علاقه دارید پیشنهاد می‌کنیم حتما کتاب‌های زیر را که در فیدیبو در دسترس هستند، مطالعه کنید.

کیمیا خاتون نویسنده سعیده قدس انتشارات چشمه

پاییز فصل آخر سال است نویسنده نسیم مرعشی انتشارات چشمه

جای خالی سلوچ نویسنده محمود دولت آبادی انتشارات چشمه

.