کتاب پاپیون اثر هانری شاریر نشر انتشارات امیرکبیر

ادبیات فرانسه پر از آثار غنی و برجسته در ادبیات داستانی است که در هر سبک و زمینه‌ای حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. کتاب‌های خود زندگی‌نامه که نویسندگان به روایت سرگذشت زندگی خود می‌پردازند یکی از سبک‌هایی‌ است که نمونه‌های موفقی در ادبیات جهان دارد؛ ژانری که در ایران به آن توجه زیادی نشده است. کتاب پاپیون روایتی از زندگی هیجان‌انگیز و پر فرازونشیب هانری شاریرِ نویسنده‌‌ است که از زندان فرار می‌کند.

معرفی هانری شاریر؛ قاتل یا نویسنده؟

هانری شاریر (Henri Charrière) در سال 1906 میلادی در یکی از شهرستان‌های فرانسه به دنیا آمد. او در ده سالگی مادر خود را از دست داد و پس از آن به همراه دو خواهر خود زندگی ‌کرد. در سال 1923 به عنوان داوطلب به نیروی دریایی فرانسه رفت، به مدت دو سال در آن‌جا فعالیت کرد. آنری شاریر در اکتبر 1931 به اتهام جرم قتل دستگیر شد و پس از اثبات جرم، به ده سال زندان و کار سخت محکوم شد. او دو سال از دوران محکومیت خود را در زندان کنِ فرانسه گذراند و پس از آن به زندان سنت لوران در آمریکای جنوبی فرستاده شد. او از اولین روزهای زندان اتهام قتل را تکذیب ‎کرد و معتقد بود که جرمی انجام نداده است. شاریر تمام دورانی که در زندان سپری کرد، در فکر فرار کردن بود. او در زندان سنت لوران اولین اقدام به فرار را انجام داد که دو نفر دیگر از زندانیان هم با او همراه شدند ولی این فرار ناموفق بود. شاریر بعد از سال‌ها فکر، برنامه‌ریزی و یک تجربه‌ی ناموفق، توانیت از زندان فرار کند و خود را ونزوئلا برساند. او با همسرش «ریتا» آشنا شد و رستورانی در کاراکاس، پایتخت ونزوئلا راه‌اندازی کرد. در سال 1969 هانری شاریر پس از سال‌ها به فرانسه بازگشت و کتاب پاپیون را که سرگذشت خود بود، به نگارش درآورد. او یک اثر داستانی دیگر به نام «بانکو» نوشت که داستان آن در ادامه‌ی اتفاقات کتاب پاپیون و زندگی قهرمان داستان در بیرون از زندان است.

شاریر در شهر مادریدِ اسپانیا به دلیل ابتدا به سرطان درگذشت.

درباره‌ی پاپیون؛ کتابی بر اساس زندگی نویسنده‌اش

کتاب پاپیون (Papillon) روایتی از روزهای طاقت فرسای زندگی هانری شاریر  که در ترجمه‌های فارسی به نام آنري شارير هم شناخته می‌شود در قرن بیست میلادی است. داستان کتاب با کشته شدن یک فروشنده‌ شروع می‌شود و آنری به جرم قتل به زندان می‌رود. روایت در یک بازه‌ی چهارده ساله از اکتبر 1931 تا اکتبر 1945 اتفاق می‌افتد. او در این کتاب‌ از رنج و سختی‌های خود در زندان می‌گوید.

از نظر واقعی بودن داستان، بحث‌های زیادی صورت گرفته است و بسیاری از منتقدان می‌گویند بخش کمی از این کتاب حقیقت دارد و باقی آن براساس ذهن خلاق نویسنده نگاشته شده است. «جرارد دِ ویلیِس» نویسنده و روزنامه‌نگار فرانسوی معتقد است تنها حدود ده درصد این داستان بر اساس واقعیت است. جدا از مساله واقعی بودن اتفاقات در کتاب، بسیاری از منتقدین این اثر را تاثیرگذار دانستند و انسان‌های زیادی با شخصیت‌های کتاب همذات‌پنداری کردند. «آگوست له‌برتون» رمان‌نویس فرانسوی معتقد بوده کتاب پاپیون بهترین داستان ماجراجویی  است.

کتاب پاپیون به سرعت در فرانسه معروف شد و بارها به تجدید چاپ رسید. به مدت بیست و یک هفته پرفروش‌ترین کتاب فرانسه بود و 1.5 میلیون نسخه از آن به‌ فروش رسید. همچنین در مقیاس جهانی 239 نسخه از آن به بیست و یک زبان دیگر برگردانده و چاپ شده است. این اثر برای اولین بار در سال 1969 توسط «رابرت لافونت» صاحب امتیاز شرکت چاپ و نشر در فرانسه منتشر شد و سال بعد «اوبرایان پاتریک» از رمان‌نویسان و مترجمان انگلیسی، این کتاب را به انگلیسی برگرداند. پس از انتشار موفق پاپیون، هانری شاریر کتاب دیگری به نام «بانکو» نوشت. بانکو دنباله داستان قهرمان پاپیون بیرون از زندان است.

انتشارات امیرکبیر و نشر کتاب پاپیون

«پرویز نقیبی» از مترجمان و روزنامه نگاران معاصر ایرانی است که در سال‌های پرفزار و نشیب ایران در دهه‌ی چهل و پنجاه در روزنامه‌های مهم ایران فعالیت کرده است. «سیروس علی نژاد» کتابی درباره‌ی او به نام «پرویز نقیبی روزنامه‌نگار صاحب سبک» نوشته است که توسط «انتشارات نیلوفر» به چاپ رسید.

«انتشارات امیرکبیر» از اولین انتشارات‌های ایران است که فعالیت خود را در آبان ماه 1328 از محله‌ی ناصر خسرو تهران شروع کرد و در سال 1364 تحت عنوان موسسه عام‌المنفعه غیرانتفاعی انتشارات امیرکبیر به ثبت رسید. «نشر امیرکبیر» در حوزه‌ی بین‌الملل نیز فعالیت دارد و بسیاری از آثار مهم کشورهای هم‌زبان را چاپ کرده است. همچنین آثار زیادی را از زبان‌های مختلف انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، روسی و ... به فارسی برگردانده است. «انتشارات امیرکبیر» به طور متوسط روزی دو کتاب منتشر می‌کند؛ نتیجه‌ی پرکاری و موفقیت این ناشر در زمینه‌ی نشر کتاب و ترویج علم و فرهنگ که «نشر امیرکبیر» را هدفمند تعریف می‌کند. میان کتاب‌های چاپ شده در این انتشارات می‌توان به «فرهنگ فارسی شش جلدی معین»، «بیگانه»، «خرمگس»، «شوهر آهو خانم» و «صد سال تنهایی» اشاره کرد. کتاب بانکو ادامه  پاپیون با ترجمه‌ی «فریدون سالکی» نیز از سوی  انتشارات امیرکبیر چاپ شده است.

کتاب پاپیون توسط «انتشارات امیر کبیر» و با ترجمه‌ی «پرویز نقیبی» منتشر شد و در سال 1364 به چاپ ششم رسید. «انتشارات‌ دنیای کتاب» نیز کتاب پاپیون را «هوشنگ حافظی پور» چاپ کرده‌ است.

علاقه‌مندان به ادبیات و كتاب پاپیون مي‌توانند نسخه‌ي الكترونيك (pdf) این اثر با ترجمه‌ی  «پرویز نقیبی»  را در سايت فيديبو خريد و دانلود كنند.

اقتباس‌ سینمایی کتاب پاپیون

در سال 1973 «فرانکلین جی شافنر» کارگردان آمریکایی با اقتباس از کتاب پاپیون فیلمی با همین عنوان در ژانر درام و جنایی ساخت. «استیو مک کویین» و «داستین هافمن» که از مشهورترین بازیگران هالیوود هستند، در فیلم ایفای نقش کردند. شخصیت اصلی داستان پروانه‌ای را روی بدن خود حک کرده است که تعبیری عینی از نام کتاب و فیلم است؛ کلمه‌ی فرانسوی پاپیون به معنی پروانه است. فیلم به زیبایی توانسته تلاش آدمی را در تاریک‌ترین لحظه‌ها به تصویر بکشد. شخصی که خود را بی‌گناه می‌داند ولی دست روزگار او را در چهاردیواری و تنگنا قرار داده است. «جری گلدسمیت»، آهنگساز آمریکایی موسیقی متن این فیلم را ساخت و نامزد جایزه‌ی اسکار برای بهترین موسیقی متن شد. فیلم دیگری در سال 2017 براساس کتاب و فیلم قبلی پاپیون توسط «مایکل نوئر» ساخته شد که در آن «چارلی هونام» در نقش قهرمان فیلم نقش‌آفرینی کرد.

در بخشی از کتاب پاپیون می‌خوانیم

«پسرک گستاخ! اگر خیال می‌کنی که می‌توانی  از چنگ من فرار کنی، اشتباه می‌کنی! درست است که کسی چنگ و چنگال را در دست‌های من نمی‌بیند، اما بدان که چنگال پنجه‌های من تو را تکه و پاره خواهد کرد و دستور این عمل از درون مغز من صادر خواهد شد. و اگر من ترس در دل همه وکلای مدافع انداخته‌ام و در دادستانی به عنوان دادستانی خطرناک متمایز شده‌ام از آن است که هرگز نمی‌گذارم شکار و طعمه‌ام از دستم فرار کند. من نمی‌خواهم بدانم که تو گناهکاری یا بی‌گناه، بلکه تنها کار من این است که از هر چه علیه تو و به ضررت‌ست، استفاده کنم. زندگی کولی‌وارت در محله «مونمارتر» شهادت‌های دروغینی که به تحریک پلیس گرفته شده است، و اظهارات خود مامورین پلیس، با این پرونده تهوع آوری که بازپرس برایت ساخته باید تو را آن قدر فاسد و کثیف نشان بدهم که هیئت منصفه از جامعه طردت کنند.» به نظرم می‌آید که راستی راستی این «آدم‌خوار» دارد با من حرف می‌زند، مگر اینکه خواب دیده باشم. خیال می‌کنم که به من می‌گوید:« تو کارت نباشد متهم، مخصوصا سعی نکن که از خودت دفاع کنی! من خودم در «جاده تباهی و گندیدگی» تو را سوق خواهم داد و امیدوارم که اعتقادی به هیئت منصفه نداشته باشی!»

«من شخصا نه چیزی به دست آورده‌ام و نه باخته‌ام. البته اگر حق شناسی دوستانم را از این که باعث شده‌ام مجازات‌های سختی بر آن‌ها نرود، به حساب نیاورم. و اینک بعد از آن واقعه، آن‌ها حتی سنگ کشیدن را نیز لغو کرده‌اند. این بیگاری وحشتناک واقعا طاقت فرسا بود. حالا گاومیش سنگ‌ها را می‌کشند و زندانیان آن‌ها را سرجایشان می‌گذارند. کاربونیری به نانوایی برگشته است. من درصدد بازگشت به روآیال هستم. به هر حال در اینجا کارگاه وجود ندارد و ساختن یک قایق غیر ممکن است. مدتی بود که به خاطر سرکار آمدن پتن روابط میان زندانبانان و زندانیان سخت تیره شد. هر عضو تشکیلات زندان به صدای بلند اعلام می‌کند که طرفدار پتن است تا آنجا یک نگهبان معمولی به من می‌گفت: می‌خواهی چیزی را به تو بگویم پاپیون؟»