کتاب نظریه پردازی انقلاب‌ها

کتاب «نظریه‌پردازی‌ انقلاب‌ها» نوشته جان فورن ( -۱۹۵۵)، جامعه‌شناس و نویسنده آمریکایی است. جان فورن نامی شناخته شده در بین دانشجویان و علاقه‌مندان به جامعه شناسی در ایران است، پایان‌نامه او به بررسی زمینه تحولات اجتماعی خاورمیانه در چارچوب مطالعات تحقیقی- تاریخی، و بر اساس نظریه اختصاص داشت. فورن در این کتاب به این پرسش پاسخ داده است که آیا دوره انقلاب‌ها در جهان به سرآمده است. آیا این امکان وجود دارد که باردیگر سرزمینی، انقلاب را تجربه کند؟ با نگاهی به تاریخ معاصر درمی‌یابیم که به نظر نمی رسد در مناطقی مانند مصر، لیبی، مکزیک، الجزایر یا پرو، ضرورتا این دوران به سر آمده باشد و شاید هم انقلاب هنوز پشت دروازه‌های خیلی از مناطق باشد. به گفته فورن،شاید گفتمان انقلاب در حال تغییر است؛ ممکن است خاستگاه ها و کانون های بین المللی در حال جابه جایی باشد ؛ شاید کنشگران و فعالان انقلاب در حال عوض شدن. همۀ اینها می تواند به احتمال درست باشد. در هر حال، انقلاب تا پایان تاریخ با ما خواهد بود، چیزی که هست ـ به فرض پذیرش گفتۀ فرانسیس فوکویاما ـ از نظر پنهان است. در بخشی از کتاب «نظریه‌پردازی انقلاب‌ها» می‌خوانیم: «برخلاف نظر برخی، نمی‌توان پذیرفت که دورۀ انقلاب در جهان به سر آمده است. این واقعه می‌تواند بازهم در این یا آن گوشه کرۀ زمین روی دهد. هرچند ممکن است گفتمان ومحل وقوع انقلاب‌ها تغییر کند، اما به هر حال، در آینده‌ای که فعلا پیش رو داریم، وقوع انقلاب‌ها امری ناممکن نیست. در کتاب نظریه‌پردازی انقلاب‌ها، بعضی از نامدارترین اندیشمندان به بررسی نقادانۀ بسیاری از چارچوب‎‌های نظری پرداخته و در فهم انقلاب کوشش کرده‌اند. رویکردهای نظری در این کتاب، بر محور مفاهیم و جستارهایی از قبیل دولت و کارگزارن انقلاب، نظریۀ ساختگرایی، الگوهای نخبگی و نظریه‌های جمعیت شناختی، مطالعات قومی/ نژادی، مطالعات فرهنگی، و فمینیسم قرار دارد؛ از لحاظ زمانی، کتاب به دورۀ تاریخی بین انقلاب فرانسه در اواخر قرن هجدهم تا تحولات اروپای شرقی در اواخر قرن بیستم می‌پردازد، هرچند گاهی به رویدادهای پیش از این دوره نیز پرداخته است. شاید بتوان با توجه به شرایط کنونی و آیندۀ جهان ادعا کرد که بررسی انقلاب‌ها مهمترین اشتغال ذهنی دانشوران اجتماعی، به‌ویژه جامعه‌شناسان امروز است. مطالعه نقادانه کتاب حاضر می‌تواند به سهم خودگامی در این زمینه باشد».