کتاب برگسونیسم ژیل دلوز نشر انتشارات روزبهان

دلوز از این حکایت دارد که وی توجه خود را به‌طور پیاپی به مجموعه‌ای از نویسندگان سنت فلسفی متمرکز می‌کند و از هریک پرسشی خاص را مطرح می‌کند. کار دلوز در باب برگسون، نقدی بر هستی‌شناسی منفی وارد می‌سازد و به‌جای آن نوعی حرکتِ تماماً اثباتی ِ هستی را مطرح می‌کند که بر یک تصور فاعلی و درونی از علیت تکیه دارد. وی در مقابل به‌جای آن نوعی حرکت منفی تعین، حرکت اثباتی متفاوت‌سازی را قرار می‌دهد؛ در مقابل وحدت دیالکتیکی ِ واحد و کثیر، وی چندگانگی ِ فرو ناکاستنی ِ صیرورت را قرار می‌دهد. به‌علاوه، مسئله? سازمان یا ساختمان جهان، مسئله? هستی ِ صیرورت، دلوز را وادار می‌کند که این مباحث هستی‌شناختی را در قالبی اخلاقی مطرح کند. نیچه او را قادر می‌سازد که نتایج تأمل هستی‌شناختی را به یک افق اخلاقی، به میدان نیروها، به میدان احساس و ارزش ببرد؛ و در این‌جاست که حرکت اثباتی هستی به تأیید هستی بدل می‌شود. کثرت کیفی چیست؟ سوژه یا سوبژکتیو چیست؟ برگسون مثال زیر را طرح می کند: در یک احساس مرکب تعداد نسبتا زیادی از عناصر بسیط تر وجود دارد؛ اما این عناصر تا زمانی که با وضوح کاملی خود را نشان ندهند، ما نمی توانیم بگوییم آنها کاملا واقعی شده اند و به محض آنکه آگاهی ادراکی متمایز از آنها داشته باشد، حالت روانی ای که از ترکیب آنها پدید آمده است احتمالا به همین علت تغییر خواهند کرد . (مثلا، ترکیب عشق و نفرت در آگاهی تحقق پیدا می کنند، اما نفرت و عشق تحت شرایطی به آگاهی می رسند که با یکدیگر و درضمن با ترکیب احساسی آگاهانه تفاوت ماهوی داشته باشند). لذا باوری کذب است اگر گمان کنیم دیرند (dure) حقیقتا امری تقسیم ناپذیر است، هرچند برگسون گاهی برای سهولت کار چنین می کرد. در حقیقت، دیرند تقسیم می شود و از تقسیم شدن باز نمی ایستد: به این سبب است که دیرند کثرت است. اما دیرند بدون تغییر ماهوی تقسیم نمی شود، ماهیت دیرند در حین تقسیم شدن دگرگون می شود: به این علت، دیرند کثرتی غیرعددی است، به نحوی که می توانیم از «تقسیم ناشدنی ها» در هر مرحله از تقسیم (division) بگوییم. بی آنکه چندینی (plusieur) در کار باشد، دیگری (autre) وجود دارد؛ عدد فقط به نحوی بالقوه وجود دارد