کتاب پرتو وحی جلد 2 آیت‌الله سید عبدالکریم موسوی اردبیلی نشر دانشگاه مفید

قرآن كریم به ملیت و قومیت خاصی تعلق ندارد، با همۀ ابنای بشر سخن گفته و آنچه را لازمۀ هدایت بشر به سوی خوشبختی و سعادت می‌داند بیان نموده است. این كتاب دربرگیرندۀ مجموعه مقالات و درسهای قرآنی حضرت آیتالله‌العظمی سید عبدالكریم موسوی اردبیلی (ره) است، که برخی از آنها در سالهای جوانی ایشان نگارش شده است، اما بیشتر بحث‌ها پیرامون معضلات فهم قرآن است كه در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. مباحثی چون: وحی، نزول، زبان قرآن، حقوق زنان و خانواده، شبهه تعارض علم و دین در خلقت انسان و نیز بحثهای اقتصادی در قرآن كه نوع مالکیت بر منابع طبیعی و مالکیت صنعتی را برمی‌گیرد.

حضرت آیت‌‌‌الله العظمی موسوی اردبیلی (ره) علاوه بر تخصص در بحث‌های فقهی و اصولی، دارای تحقیقات ارزشمندی در سایر گرایش‌ها، مانند: تفسیر قرآن، حدیث، مباحث كلامی و فلسفه و... هستند و به دلیل علاقۀ وافری که از جوانی به مباحث قرآنی داشته‌اند، مقالاتی را در این زمینه نگاشته و در سالهای گذشته در ایام تعطیلات حوزه، و در شبهای ماه مبارك رمضان، در جمع فرهیختگان و فضلای حوزه، مباحث ارزشمندی از قرآن را مطرح كردهاند.

روش تفسیری ایشان این گونه بوده است: ابتدا زمان نزول سوره و نام سوره و تعداد آیات آن را برمیرسند. سپس بر اساس بینش خاصی كه برخی از مفسران دارند و هر سوره را دارای اهداف خاصی میدانند، اهداف سوره را یادآوری میكنند و سپس نوبت به تفسیر آیات سوره و شرح لغات و مفاهیم میرسد.

در بحث نزول پس از طرح نظریه نزول دفعی و تدریجی و بررسی دلایل موافق و مخالف، آیات مورد بحث را آورده، این نظریه را با این توجیه میپذیرند: «قرآن، هم نامى است براى مفاهیم در تركیب الفاظ، و هم براى معانى مجرده، و هر دو نیز در قرآن آمده است، و هیچ بعید نیست كه قرآن به هر دو شكل، بر پیغمبر نازل شده باشد؛ گاهى به صورت مفهوم و معنا، و گاهى در قالب الفاظ. و آنچه در مدت 20 یا 23 سال نازل شده، تفصیل قرآن باشد در قالب الفاظ و كلمات به لغت عربى، و آنچه در یك شب مبارك و شب قدر نازل شده، به شكل مفاهیم و معانى باشد، به طور اجمال و بسته، ولى محكم و استوار.»

در بحث زبانِ قرآن، پس از شمردن پنج نوع زبان (عرفی، ادبی، سمبلیك و تدوین) و تفاوت‌های آنها با یكدیگر، میگویند: «آیا زبان قرآن یکی از این زبانها است یا قرآن زبانی مخصوص به خود دارد؟ حقیقت آن است که قرآن زبان مخصوص به خود دارد و نمیتوان زبان قرآن را بهطور کامل با یکی از زبانهای یادشده، مقایسه کرد.»

جلد اول شامل بخش اول و مشتمل بر تفسیر تعدادی از سوره‌ها: حمد، بقره، نساء، یس، نجم، رحمن، منافقون، معارج، مزمل، مدثر، قیامت، انسان، نبأ، علق و قدر می‌باشد و جلد دوم شامل بخش دوم در مورد علوم و معارف قرآنی (كلیات، تاریخ قرآن، علوم قرآنی، دین از منظر قرآن، خلقت انسان، طوفان نوح، آیات اقتصادی و ربا از منظر قرآن كریم) و بخش سوم در مورد دعا (شامل كلیات، دعاهای انبیاء، دعاهای غیر انبیاء، دعا در كلمات معصومان) می‌باشد.