کتاب مناسبات انسانی در قرآن نشر دانشگاه مفید

خداوند در قرآن در اعتبار حقوق و تكاليف براي انسان، راه‌هاي سلامت مناسبات آنان با يكديگر و دوري از تنش و درگيري را رهنمون شده است؛ به‌گونه‌اي كه انسان‌ها با پيمودن اين راه‌ها، مناسباتي سالم، مسالمت‌آميز و همراه با احترام به حقوق يكديگر را صرف‌نظر از عقايد و انديشه‌هايي كه دارند، تجربه خواهند كرد. اين رهنمودها تنها مناسبات ميان مسلمانان يا نحله‌هايي خاص از آنان با يكديگر، و يا حتي تنها مناسبات مسلمانان با پيروان اديان آسماني را دربر نمي‌گيرد؛ بلكه مناسبات با پيروان همة اديان، هرچند غير‌آسماني و به تعريف قرآن، باطل؛ و حتي با كساني كه خدا را نپذيرفته يا هيچ ديني را برنتابيده‌اند، و به‌ تعبيري ديگر مناسبات با همة ابناي بشر را شامل مي‌گردد و به تشريح مناسبات انساني ميان آنان مي‌پردازد. و اين همان امري است كه هم قرآن‌پژوهان مسلمان را به بحث و اختلاف واداشته و هم قضاوت غيرمسلمانان را مختلف ساخته است.

فرضیة كتاب برآن است که خداوند در قرآن کریم، خود در اعتبار حقوق و تکالیف برای انسان، راه‌های سلامت این مناسبات و دوری آن از تنش و درگیری را رهنمون شده است؛ به‌ گونه‌ای که انسان‌ها با پیمودن این راه‌ها، مناسباتی سالم، مسالمت‌آمیز و همراه با احترام به حقوق یکدیگر را صرف‌نظر از عقاید و اندیشه‌هایی که دارند، تجربه خواهند کرد. این رهنمودها تنها مناسبات میان مسلمانان یا نحله‌هایی خاص از آنان با یکدیگر یا حتی تنها مناسبات مسلمانان با پیروان ادیان آسمانی را دربر نمی‌گیرد، بلکه مناسبات با پيروان همة اديان، هرچند غيرآسماني و به تعريف قرآن، باطل و حتي با كساني كه خدا را نپذيرفته يا هيچ ديني را برنتابيده‌اند و به تعبیری دیگر مناسبات با همة ابنای بشر را شامل می‌گردد و به تشریح مناسبات انسانی میان آنان می‌پردازد. اين همان امري است كه هم قرآ‌ن‌پژوهان مسلمان را به بحث و اختلاف واداشته و هم قضاوت غيرمسلمانان را مختلف ساخته است.

بر این اساس، کتاب در چهار بخش ارائه شده است:

بخش اول: کلیات؛ مشتمل بر انواع مناسبات، نقش عرف در استنباط و مبانی کرامت ذاتی انسان؛

بخش دوم: مناسبات مسلمانان با پیروان مکاتب و ادیان غیرآسمانی از منظر قرآن کریم؛

بخش سوم: مناسبات مسلمانان با پیروان ادیان آسمانی از منظر قرآن کریم؛

بخش چهارم: مناسبات مسلمانان با یکدیگر از منظر قرآن کریم.

برداشت‌هاي ناصحيح و ناقص عده‌اي از مسلمانان از يك سو و معرفي دين اسلام از سوي مخالفان به عنوان دين خشونت‌گرا و جنگ‌طلب از سوي ديگر، افزون بر به بارآوردن آثار مخرّب و تأسف‌بار در مقام عمل، بدبيني افكار عمومي مناطق مهمي از جهان معاصر را نسبت به اين دين ـ ‌كه دين رحمت و هدايت است ‌ـ موجب شده است كه اين امر وظيفة پژوهشگران ديني را در تبيين گذرگاههاي انحراف و تصحيح برداشت‌هاي نادرست، مضاعف ساخته است.

کتاب‌های پیش از این غالباً به ديدگاه قرآن كريم پيرامون چگونگی مناسبات مسلمانان با پيروان اديان آسماني و به تعبير ديگر «اهل كتاب» پرداخته‌اند و «انسان» با عقايد و انديشه‌هاي متفاوت، كمتر مورد بحث قرآني واقع شده است. اين پژوهش بر آن است اين كاستي را به مقدار بضاعت جبران نمايد.

در بررسی مسائل و موضوعات این کتاب، تلاش بر آن بوده است تا روشی اتخاذ گردد که در آن به اطراف و جوانب هر مسئله توجه کافی شود و با نظرداشت دیدگاه‌های دیگر و شبهات آنان، تحقیقی صرفاً علمی و به دور از شعار یا تبلیغِ صرف و ادعاهای بی‌دلیل ارائه گردد.