کتاب جواهر التصوف نشر انتشارات جامی

ابو زکریا یحیی بن معاذبن جعفر (جعفری) الرازی الواعظ که عطار او را با القاب «چشمه روضه رضا، نقطه کعبه رجا، ناطق حقایق و واعظ خلایق»توصیف می‌کند، از طبقه اولی عرفاست. کنیه‌اش یحیی، ابوزکریا و لقب وی واعظ است.

یحیی در ری متولد شد. از سال تولد او اطلاعی در دست نیست. از حوادث و مراحل زندگی او نیز اطلاعات جامعی نداریم و آگاهی ما در مورد این عارف و واعظ محدود به توصیف‌ها و اشاره‌هایی است که تذکره‌نویسان و دیگر نویسندگان آثار عرفانی و اسلامی در مورد یحیی مطرح کرده‌اند. در این آثار مطالبی در مورد مهارت وی در سخنوری، سخنان، سفرها و حکایاتی از زندگی او در ارتباط با عرفای دیگر، یاران و نزدیکانش آمده است.

یحیی پس از فراگرفتن مقدمات علوم، به ریاضت و سیر و سلوک پرداخت و عارف و سخنوری مشهور شد، چنان که ذهبی از او با عنوان «حکیم اهل زمانه و از بزرگان مشایخ» یاد می‌کند و در جای دیگر او را «یگانه روزگار می‌داند».

ابوالقاسم قشیری درباره او می‌نویسد: «بی‌همتا بود اندر زمانه خویش و زبانی داشت اندر رجا بدان مخصوص و به سخن معرفت».

عطار معتقد بوده که یحیی «در علم و عمل قدمی راسخ ]داشته] و به‌لطایف و حقایق مخصوص بوده و به مجاهده و مشاهده موصوف بوده و صاحب تصنیف.»

بنا بر نقل قولی که از حصری در کشف‌المحجوب آمده است: «یحیی را هرگز جاهلیت نبود و بر وی کبیره‌ای نرفت و اندر معاملات و برزش جدی داشت که کس طاقت وی نداشتی از اصحاب.»

-از متن کتاب-