کتاب ندانسته قضاوت نکنیم نشر انتشارات کتاب‌سرای نیک

اگر کمی حتی به‌طور سطحی در خود فرو رویم، خیلی زود پی می‌بریم که پیوسته درباره‌ی دیگران قضاوت می‌کنیم. در میان این قضاوت‌ها، برخی پس از اندیشیدن رخ می‌دهد و عمدتاً بر مبنای الگویی است که ساخته و پرداخته‌ایم. برخی دیگر از این قضاوت‌ها که البته شمارشان بسیار است، سرسری و از روی مسامحه هستند. قضاوت‌هایی که موقتاً آنها را «بدون فکر قبلی» می‌خوانیم، در واقع بی‌‌‌آنکه متوجه باشیم، بخشی از کارهای روزمره را شامل می‌شوند. ویژگی این دسته از قضاوت‌ها این است که در جریان به هم‌پیوسته‌ی افکار غرق شده‌اند و در پس سایه عمل می‌کنند. با توجه به اصطلاح رایجی که می‌گوید: «مثل ریگ بیابان دروغ می‌گوید»، می‌توان در این خصوص گفت مثل ریگ بیابان قضاوت (منفی) می‌کنیم. استفاده از قضاوت‌های بدون فکر قبلی چنان در ما رواج دارد که به‌سختی می‌توانیم متوجه آنها شویم. و بدتر اینکه، همه‌ی کسانی که دور و برِ ما هستند نیز، همین‌طور عمل می‌کنند، تا حدی که این عمل طبیعی به نظر می‌آید و انگار ایرادی ندارد.

با این‌همه، با کمی کوشش می‌توان متوجه پاره‌ای از موقعیت‌ها شد که در خلال آن، چنین قضاوت‌هایی را انجام می‌دهیم. حالت‌هایی که از هم‌اکنون درباره‌شان صحبت خواهیم کرد، همگی حاصل تجربه‌های زنده و عینی‌اند و در حقیقت از پاسخ به پرسش‌نامه‌ی کوتاهی به دست آمده‌اند که به بعضی افراد داده شده بود.

در وهله‌ی نخست، این حالت‌ها را بدون کوشش برای تجزیه و تحلیل یا طبقه‌بندی مطرح می‌سازیم و آن را فقط محض تمرینی کوچک به خواننده پیشنهاد می‌کنیم. در طول خواندن، با توجه به الگویی که پایه‌گذاری کرده‌ایم، مثال‌هایی را خواهید یافت. آیا در این نمونه‌ها معیارهای اعتبار و مشروعیت یک قضاوت رعایت می‌شود؟ اگر پاسخ منفی است، در کدام لحظه از هر مثال می‌توان متوجه نقض این معیارها شد و آیا می‌توان از میزان آن کاست؟

-از متن کتاب-