کتاب جهت ها و حرکت ها اثر جیمزوینستن ماریس نشر پندار تابان

قصد ماریس در این کتاب نشان دادن راهکارهایی کلی، برگرفته از آثار چند متفکر مسلمان، برای رویارویی با مسائل و مشکلاتی است که تمدن امروزی بشریت را گرفتار آن کرده است. او مدعی است که میتواند از آراء جهانشمول اندیشمندان پیشین در رفع مصائب و گرفتاریهای امروزین بشر و مواجهه با غوامض نوظهور جهان و نهایتاً اتخاذ جهات درست در شرایط نو، بهره گرفت. مترجم در انتخاب معادل مناسبی برای عنوان کتاب ماریس مشکل داشت؛ کلمات و عباراتی چون «تطبیق»، «انطباق»، «اتخاذ مواضع»، «موضعگیری»، «گزینش سمت و سو»، «جهتگیری» و «جهتنمایی» معادلهای تقریبیِ موجودی بود که باید یکی از آنها اختیار میشد، ولی با هر یک عیبی یا نقصی بود. البته، چه بسا که لفظ orientation هم کلّ بار معنایی سنگینی را که در اثرِ ماریس مراد است حتی به خوانندگان انگلیسیزبان غیرمتخصص منتقل نکند. به هر حال مترجم به استناد سخن خود نویسنده در صفحه ۸ از کتاب او که orientation را متضمّن معنای جهت و حرکت میداند، عبارت «جهتها و حرکتها» را عنوان ترجمۀ خود قرار داد با این استدلال که چون چنین عبارتی برای نخستین بار برابرِ فارسی Orientations انتخاب میشود و هنوز رنگ و بوی سیاسی و جدلهای فکری و مسلکی هالهوار گردِ آن ننشسته است، لااقل خواننده را در مورد موضوع کتاب ماریس به غلط نمیاندازد. معذلک، در جای جای متن ترجمه که بافت کلام اجازه به معانی دیگر نمیدهد، به اقتضای بحث از معادلهایی چون جهتگیری و اتخاذ موضع نیز استفاده شده است. چنین اصطلاحاتی در این ترجمه صرفاً به معنای انتخاب هدف و جهت درست انسانی و حرکت به جانب آن طبق توصیه اندیشمندان مطرح در کتاب گرفته شده است. ماریس بر این باور است که بسیاری از اندیشههای بزرگان قدیم و جدید کلیت دارد و لذا میتوان در هر عصر و زمانی از آنها برای تنظیم و تصحیح مسیر زندگی و قرار دادن جوامع در مسیرهای خدایی بهره گرفت. او با این فرض، ابونصر فارابی را از هزار سال پیش، ابنعربی را از هشت قرن قبل و نورعلی الهی را از روزگار معاصر برای این منظور برگزیده و کوشیده است تا با استفاده از آراء و نظرات جهانشمول آنان، جهات مناسبی را که جوامع انسانی میتوانند، و باید، انتخاب کنند تا به اهداف معنوی خود برسند، پیشنهاد کند. البته این اهداف عموماً نه مادی که الهی و در جهت حقایق غائی است، زیرا چیزی که امروز جهان را به ورطۀ هلاک میکشاند، زوال اخلاقیات و معنویت است.