کتاب روندهای بنیادین در دانش زبان نشر هرمس

درباره‌ی کتاب روندهای بنیادین در دانش زبان

کتاب روندهای بنیادین در دانش زبان برای اولین بار در سال 1973 منتشر شد. این اثر یکی از شاهکارهای رومن یاکوبسن محسوب می‌شود و مخاطب اصلی آن اساتید رشته‌ی زبان شناسی هستند. کتاب پیش رو، وابستگی‌های آتی تمام علوم را به زبان شناسی اثبات می‌کند، از این رو از پیچیدگی‌های بسیار زیادی برخوردار است.

بخش‌های کتاب روندهای بنیادین در دانش زبان به ترتیب زیر است:

بخش اول: نگرش‌های زبان شناختی

بخش دوم: جایگاه زبان شناختی در میان علوم انسانی

بخش سوم: زبان شناسی و علوم طبیعی

درباره‌ی رومن یاکوبسن نویسنده‌ی کتاب روندهای بنیادین در دانش زبان

رومن یاکوبسن یکی از برزگترین زبان شناسان قرن بیستم و نظریه‌ی پرداز برجسته‌ی اهل کشور روسیه است. او در سال 1896 در شهر مسکو به دنیا آمد و در رشته‌ی زبان شناسی تاریخی-تطبیقی از موسسه‌ی زبان‌های شرقی لازارو فارغ التحصیل شد. یاکوبسن پس از انقلاب روسیه به چکسلواکی رفت و مدرک دکترای خود را در سال 1930 از دانشگاه پراگ دریافت کرد. او هم‌چنین در مکتب زبان شناسی پراگ را بنیان نهاد.  با شروع جنگ جهانی دوم او ابتدا به دانمارک و در نهایت در سال 1941 به آمریکا مهاجرت کرد.

یاکوبسن در آمریکا ابتدا در مدرسه‌ی علوم انسانی نیویورک و سپس در دانشگاه کلمبیا به تدریس رشته‌ی زبان شناسی پرداخت. تا اینکه در سال 1949 به دانشگاه هاروارد رفت و پس از آن به انستیتوی تکنولوژی ماساچوست پیوست و به تحقیق و پژوهش‌های برجسته‌ای در حوزه‌ی زبانشناسی پرداخت. یاکوبسن در سال 1982، زمانی که 86 ساله بود، در آمریکا از دنیا رفت.

مجموعه نوشته‌های یاکوبسن در زمینه‌های واج شناسی، آواشناسی، زبان شناسی تاریخی و نقد ادبی آنقدر گسترده است که گزیده‌ی مقالات او به 7 جلد می‌رسد. از کتاب‌های رومن یاکوبسن که به زیان فارسی ترجمه شده‌اند می‌توان «زبان شناسی و نقد ادبی» و «روندهای بنیادین در دانش زبان» را نام برد.

درباره‌ی کوروش صفوی، مترجم کتاب روندهای بنیادین در دانش زبان

کوروش صفوی زبان‌شناس برجسته، استاد دانشگاه، پژوهش‌گر و مترجم در سال 1335 به دنیا آمد. او دوره‌ی کودکی و نوجوانی خود را در آلمان گذراند و تحصیلات متوسطه را در آلمان و اتریش به پایان رساند صفوی پس از دربافت مدرک دیپلم به ایران بازگشت و تحصیلات خود را در رشته‎ی زبان و ادبیات آلمان در هر دو مقطع در دانشگاه تهران گذراند و دکتری زبان شناسی خود را نیز از این دانشگاه دریافت کرد.

صفوی در سال 1372 به تدریس در دانشگاه علوم و ارتباطات مشغول شد. او طی سال‌ها فعالیت خود آثار متعددی را به زبان فارسی برگردانده است که از میان آنها می‌توان به کتاب‌های «زبان و ذهن»، «زبان و اندیشه» و «درآمدی بر معنی شناسی زبان» اشاره کرد. از دیگر فعالیت‌های صفوی می‌توان  تالیف مقالات و پژوهش‌های ارزنده در حوزه‌ی معناشناسی، نشانه‌شناسی، رابطه‌ی زبان‌شناسی و ادبیات و تاریخ زبان‌شناسی را نام برد. کوروش صفوی در حال حاضر نایب‌رئیس انجمن زبان‌شناسی ایران و استاد دانشگاه علامه طباطبایی و عضو هیئت علمی گروه زبان شناسی است.

در بخشی از کتاب روندهای بنیادین در دانش زبان می‌خوانیم

در چند سال اخیر پژوهش‌های ارزشمندی در زمینه وارثت موکولی صورت گرفته که در آن‌ها از اصطلاحات وام گرفته از زبان شناسی و نظریه ارتباطات استفاده شده است. زبان زندگی، عنوان کتاب جورج و موریل بیدل،  تنها يك تعبیر مجازی نیست. شباهت فوق العاده میان دستگاه‌های وراثتی و اطلاعات زبانی، این گفته مهم کتاب را کاملا توجیه می‌کند: کشف DNA زبان نشان می‌دهد که ما صاحب زبانی کهن‌تر از زبان هیروگلیف‌ها هستیم؛ زبانی به قدمت حیات، زبانی زنده‌تر از تمامی زبان‌ها.

از جدیدترین گزارش‌های موجود درباره پیشرفت‌های به دست آمده در زمینه‌ی DNA و به ویژه بررسی‌های فشرده کريك و پانوفسکی درباره «زبان چهار حرفی» نهفته در مولکول‌های اسید نوکلئيك عملا در می‌یابیم که تمامی اطلاعات دقیق و خاص وراثتی در پیام‌های کدبندی شده موکولی، یعنی در توالی خطی کدواژه‌ها یا کدن‌ها قرار دارد. هر واژه از سه واحد فرعی کدبندی شده تشکیل می‌شود که «پایه‌های نوکلئوئیدی» یا حروف الفبای کد نامیده می‌شوند. این الفبا شامل چهار حرف است که پیام‌های وراثتی را می‌سازند. واژگان زبان وراثت شامل ۶۴ واژه متمایز است. که با توجه به مؤلفه‌هایشان به «سه تایی‌ها» معروف‌اند. زیرا هر يك متشکل از زنجیره‌ای سه حرفی است. شصت و يك عدد از این سه‌تایی‌ها تنها حامل يك معنی‌اند و سه تای دیگر صرفا برای نشان دادن پایان پیام وراثتی به کارمی روند.

ژاکوب در خطابه‌ای به مناسبت آغاز کار خویش شگفتی دانشمندان زمان را از کشف این الفبای نوكلئيك به خوبی نشان می‌دهد: «به جای تصوری قدیمی که ژن‌ها را ساختی یکپارچه می‌دانست و آن‌ها را با دانه‌های تسبیح مقایسه می‌کرد. این نظر به میان آمده است که رشته‌ای چهار عنصری در جایگشت‌ها تکرارمی شود. وارثت از طریق پیام شیمیایی حک شده در طول کروموزم‌ها تعیین می‌شود.

شگفتی اینجاست که این ویژگی‌های وراثتی نوشته شده است. آن هم نه به خط انديشه نگار چینی بلکه به خطی شبیه به خط الفبایی فرانسه یا بیشتر شبیه به خط تلگرافی مورس. مفهوم پیام از ترکیب نشانه‌ها در واژه‌ها و آرایش واژه‌ها در جمله به دست می‌آید... و چنین می‌نماید که این راه حل باید تنها راه منطقی باشد. زیرا، در غیر این صورت، نمی‌توان وجود چنین تنوعی را با ابزاری چنین محدود توجیه کرد. از آنجایی که حروف صرفا جانشین الگوی واجی زبان‌اند و الفبای مورس چیزی جز جانشین ثانوی حروف نیست، واحدهای فرعی وراثت زبان را باید به طور مستقیم با واج‌ها مقایسه کرد.