کتاب هنر در آگورای معاصر نشر نی

در واقع از منظری زیبایی‌شناختی، هنرمند تأمین‌کنندۀ تجربه‌های زیبایی‌شناختی است، از جمله آن‌ تجربه‌هایی که با نیت نقش بر آب کردن یا تغییر دادن قریحۀ زیبایی‌شناختی بیننده پدید می‌آیند. سوژۀ رویکرد زیبایی‌شناختی ارباب است، در حالی ‌که هنرمند بنده است. البته همان‌طور که هگل نشان می‌دهد، بنده می‌تواند ارباب را تغییر دهد و این کار را هم می‌کند، ولی با این حال بنده همچنان بنده است. به‌علاوه این موقعیت چندان تغییری نکرد وقتی که هنرمند به جای خدمت به رژیمی حمایت‌گر که کلیسا یا قدرت‌های خودکامۀ سنتی نمایندگانش بودند، خادم جامعه‌ا‌ی بزرگ‌تر شد. آن زمان، وظیفۀ هنرمند عبارت بود از ارائۀ «محتویات»ی ـ موضوع‌ها، نقش‌مایه‌ها، روایت‌ها و چیزهای دیگری ـ که ایمان و اعتقاد دینی یا منافع قدرت سیاسی حکم می‌کردند. امروزه هنرمند باید به موضوعاتی بپردازد که جامعه به آن‌ها علاقه‌مند است. جامعۀ دموکراتیک امروزی می‌خواهد بازنمود مسائل، موضو‌عات، مناقشات سیاسی و آرزوهای اجتماعی‌ای را در هنر شاهد باشد که در زندگی روزمره‌ بر جامعه تأثیرگذارند. غالباً سیاسی شدن هنر پادزهر رویکردی کاملاً زیبایی‌شناختی تلقی می‌شود که از قرار معلوم مستلزم صِرف زیبا بودن هنر است. اما در واقع به‌راحتی می‌توان این سیاسی شدن هنر را با زیبایی‌شناختی شدن هنر درآمیخت ـ آن هم تا جایی که هر دو از منظر تماشاگر و مصرف‌کننده نگریسته شوند. کلمنت گرینبرگ می‌گفت هنرمند مشخصاً زمانی آزاد و قادر است تبحر و ذوق‌ خویش را نشان دهد که یک مرجع ‌صلاحیت‌دار بیرونی محتوای اثر هنری را به او تجویز کند. در این صورت، هنرمند در حالی که از مسئلۀ چیستی کار خلاص می‌شود می‌تواند بر جنبۀ کاملاً فرمی و بر مسئلۀ چگونگی هنر تمرکز کند ـ به‌عبارتی بر این‌که چگونه باید هنر را طوری به عمل درآورد که محتویات آن برای قریحۀ زیبایی‌شناختی عمومی جذاب و خوشایند (یا غیرجذاب و ناخوشایند) شود. بنابراین اگر سیاسی شدن هنر به معنی جذاب یا غیرجذاب ساختن بعضی رویکردهای سیاسی برای عموم باشد، چنان‌که معمولاً به این معنی است، سیاسی شدن هنر کاملاً تابع رویکرد زیبایی‌شناختی می‌شود و هدف در نهایت عبارت است از بسته‌بندی محتویات سیاسی به صورتی که از لحاظ زیبایی‌شناختی جذاب باشد. اما مسلماً موضوعیت فرم زیبایی‌شناختی در نتیجۀ تعهد سیاسی از بین می‌رود ـ و می‌توان آن را تحت لوای عمل مستقیم سیاسی کنار گذاشت. این‌جا هنر در حکم یک آگهی تبلیغاتی‌ سیاسی‌ است که وقتی به هدفش دست بیابد زائد و غیرضروری می‌شود.