- فیلسوف عصر حاضر:
«اسلاوی ژیژک» فیلسوف، جامعهشناس، سیاستمدار و نظریهپرداز اسلوونیایی است که سال ۱۹۴۹ در لیوبلیانا متولد شده است. او دکترای فلسفه را از دانشگاه زادگاهش دریافت کرده است. تاکنون چندین جلد کتاب از ژیژک منتشر شده است که «عینیت ایدئولوژی»، «خشونت: پنج نگاه زیرچشمی»، «پاندمی: کووید-۱۹ جهان را تکان میدهد»، «چگونه لاکان بخوانیم»، «به برهوت حقیقت خوش آمدید» و «ما و مانیفست کمونیست» تعدادی از مهمترین آثار او هستند. ژیژک کتاب خشونت را سال ۲۰۰۸ نوشته و در آن برای نگاه به نیروهای خشونت در جهان، چارچوبی تازه ترسیم کرده است.
- پنج نگاه زیرچشمی به خشونت:
این کتاب بهجای رودررویی مستقیم با خشونت، پنج نگاه سریع زیرچشمی به آن میاندازد. برای زیرچشمی نگاه کردن به مسئلهی خشونت دلایلی وجود دارد. فرض اساسی ژیژک این است که رودررویی مستقیم با خشونت ذاتا تحیرزا است. بیزاری شدید از اقدامات خشونتبار و همدردی با قربانیان، پیوسته همچون کششی دامگونه ما را از اندیشیدن بازمیدارد. برای آنکه بتوانیم بیطرفانه به بسط نظری گونهشناسی خشونت بپردازیم، باید بنا به تعریف، چشم بر تأثیر آسیبزای آن ببندیم. ولی در یک معنا، تحلیل خونسردانهی خشونت بهنحوی بیزاری از خشونت را بازتولید میکند و در آن مشارکت میکند.
- دایرهی تحقیق خشونت:
اسلاوی ژیژک در این اثر از انکار خشونتستیزی کاذب سخن میگوید و به تصدیق خشونت رهاییبخش میرسد. از دورویی کسانی آغاز میکند که در عین مبارزه با خشونت کنشگرانه، مرتکب خشونتی سیستمی میشوند که موجد همان پدیدهای است که از آن بیزارند. علت نهایی خشونت را ترس از همسایه میداند و نشان میدهد که چگونه اساس این ترس را باید در خشونت موجود در گوهر خود زبان یعنی همان وسیلهی غلبه بر خشونت مستقیم جست. سپس به تحلیل انواع خشونتی میپردازد که رسانهها را بهخود مشغول ساختهاند. سرانجام مستقیما به بُعد رهاییبخش مقولهی خشونت خدایگانی میپردازد. با این تفاصیل، «خشونت: پنج نگاه زیرچشمی» درسی سهوجهی در خود دارد. نخست، انتقاد یکسره از خشونت و محکومساختن آن بهعنوان امری بد، نوعی عمل ایدئولوژیک تمامعیار و پیچاندن مطلب است که کمک میکند شکلهای بنیادی خشونت اجتماعی از نظر پنهان بماند. درس دوم این است که به دشواری میتوان واقعا خشن بود و اقدامی انجام داد که به شکلی خشونتبار پارامترهای اساسی زندگی اجتماعی را برهم زند. و درس آخر این است که خشونت، ویژگی مستقیم برخی اعمال نیست؛ بلکه بین اقدامات و بستر انجام آنها، بین فعالیت و عدم فعالیت سرشکن شده است. اگر منظور از خشونت، بههم زدن مناسبات اجتماعی اساسی باشد، در این صورت گرچه شاید احمقانه و بیمزه بهنظر رسد، ولی مشکل دیوهایی تاریخی که میلیونها نفر را کشتهاند، این است که به اندازهی کافی خشن نبودهاند. گاهی کاری نکردن خشونتبارترین کاری است که میتوان کرد.
- کتاب صوتی خشونت:
کتاب صوتی «خشونت: پنج نگاه زیرچشمی» اثر «اسلاوی ژیژک» نتیجهی همکاری آوانامه و «نشر نی» است که با ترجمهی «علیرضا پاکنهاد» و صدای «تایماز رضوانی» تولید و منتشر شده است.
گویندگی آقای رضوانی مثل همیشه شیوا، باصلابت و شنیدنی است.
| کتاب پنج[در اصل شش] نگاه زیرچشمی به خشونت، ابتدا خواننده را دعوت میکند که انواع خشونت را همچون مثلثی درنظر گیرد که یکی از اضلاع آن کاملاً نمایان و عیان است و دو ضلع دیگرش ناپیدایند اما در حکم پسزمینه عمل میکنند: نام اولین ضلع، «خشونتِ کنشگرایانه» و دو ضلع دیگر این مثلث را باید تحت عنوان کلی «خشونت کنشپذیرانه» به دو قسم «خشونتِ نمادین» و «خشونت سیستمی» شناخت. خشونت نمادین در قالب زبان و خشونت سیستمی در قالب نهادهای سیاسی-اقتصادی تبلور مییابند.
| زبان نوشتاری کتاب را میتوان در دستهی نسبتاً دشوار قرار داد. نویسنده برای تبیین زاویه دید خود اشارات زیادی به فیلمهایی دارد که به زعم او میتوان از آنها برداشتهایی فلسفی در باب آشکارسازی خشونت داشت.
| ترجمهی کتاب با توجه به زبان ژیژک معقول و قابلقبول است.
| ژیژک به صراحت به پیامآوران مردمسالار با نقابهایی از جنس نوعدوستی میتازد و ایده و نگاه آنها را نه راهحل بلکه بخشی از مشکل میداند.
5
خیلی عالیه ، اینیکی از معدود کتابهای ژیژک است که حتی برای مخاطبی که به طور تخصصی فلسفه و روانکاوی را دنبال نمی کند هم قابل استفاده است. اجرای درست و شمرده هم به شیرین شدن این تجربه شنیداری کمک کرده. پیشنهاد می کنم.