کتاب انقلاب تصورناپذیر در ایران نشر ترجمان علوم انسانی

شاه ایران، محمدرضا پهلوی، برای آینده‌ای قابل پیش‌بینی بر تخت خواهد ماند: این نتیجه قطعی یک تحلیل فوق‌محرمانه سیا بود که در اکتبر 1978 صادر شد. کتاب انقلاب تصورناپذیر در ایران تحلیل‌های این‌چنینی زیادی در خصوص انقلاب ایران مطرح می‌کند. این کتاب اثری است از چارلز كورزمن با ترجمه محمد ملا عباسی که در دسته‌بندی کتاب‌های تاریخ قرار گرفته و انتشارات ترجمان علوم انسانی آن را منتشر کرده است.

پلیس امنیت و حمایت ابرقدرت‌ها توسط یک انقلاب مردمی و عمدتاً مسالمت‌آمیز سرنگون شد. اما همان‌طور که چارلز کورزمن در این اثر نافذ آشکار می‌کند، سیا در پیش‌بینی خود تنها نبود. خود ایرانیان، به جز یک اقلیت کوچک، انقلاب را تا زمانی که واقعاً رخ نداده بود، غیرقابل‌تصور می‌دانستند. کورزمن با مرور مجدد شرایط پیرامون سقوط شاه، بینش نادری از ماهیت و تکامل انقلاب ایران و به‌طورکلی در مورد غیرقابل‌پیش‌بینی بودن جنبش‌های اعتراضی ارائه می‌دهد.

کورزمن از طریق مصاحبه‌ها و گزارش‌های شاهدان عینی، اسناد امنیتی از طبقه‌بندی‌شده و جزوه‌های زیرزمینی، احساس سردرگمی گسترده‌ای را که ایران پیش از انقلاب را فراگرفته بود و مشخصه جنبش‌های اعتراضی بزرگ است، مستند می‌کند.

معرفی نویسنده

چارلز کورزمن استاد جامعه‌شناسی در دانشگاه کارولینای شمالی در چاپل هیل است که در خاورمیانه و مطالعات اسلامی تخصص دارد. او پس از اتمام دوره کارشناسی خود در دانشگاه هاروارد در سال 1986، وی مدرک کارشناسی ارشد و دکترای خود را در دانشگاه کالیفرنیا، برکلی به ترتیب در سال‌های 1997 و 1992 به پایان رساند. وی از سال 1998 به دانشگاه کارولینای شمالی در چاپل هیل وابسته است. کورزمن کتاب‌های متنوع درباره ایران و خاورمیانه منتشر کرده که برخی از مهم‌ترین کتاب‌های او عبارت‌اند از «انقلاب ایران، رویدادی غیرقابل‌تصور 2004»، «انکار دموکراسی»، «روشنفکران و حکومت قانون در جهان درحال‌توسعه»، «اصلاحات اسلامی»، «اسلام مدرن» و «اسلام لیبرال».

چرا باید کتاب انقلاب تصورناپذیر در ایران را بخوانیم

تصور ناپذیری انقلاب‌ها مهم‌ترین نکته این کتاب است که کورزمن به آن اشاره کرده است. تا زمانی که از بند ستم و تبعیض رها نشویم به معنای واقعی کلمه آزاد نخواهیم بود و این اتفاقی است که در هر زمان ممکن است برای هر کشوری اتفاق بیفتد. کتاب تصویر قابل‌توجهی از شرایط آشفته‌ای ارائه می‌دهد که ایرانیان در آن عمل می‌کردند و تنها زمانی در اعتراض شرکت می‌کردند که انتظار داشتند دیگران نیز چنین کنند، روندی که به روش‌های پیش‌بینی ‌نشده و غیرقابل‌پیش‌بینی به توده‌های بحرانی نزدیک می‌شود. به قول سفیر ایالات متحده، تنها زمانی که تعداد زیادی از ایرانیان به «غیرقابل‌تصور فکرکردن» روی آوردند، انتظارات انقلابی به یک پیشگویی خود تحقق‌بخش تبدیل شد. این کتاب کاستی‌های تحلیل‌هایی را نشان می‌دهد که انقلاب ایران یا هر جنبش اعتراضی بزرگ را در نگاه به گذشته اجتناب‌ناپذیر جلوه می‌دهد.

بخشی از کتاب انقلاب تصورناپذیر در ایران

آیت‌الله بهاءالدین محلاتی در شیراز، شامگاه روز قبل از تظاهرات، هشدار داد: «شاید فردا کشته شویم. داریم مقابل تفنگ و مسلسل و تانک می‌رویم. هرکس می‌ترسد نیاید.» در اصفهان و تهران، اسلام‌گرایان کادر پزشکی ای را ترتیب داده بودند تا در صورت وجود جراحات در دسترس باشند. مهندس جوانی در تهران، قبل از آنکه برای شرکت در تظاهرات از خانه خارج شود، وصیت‌نامه‌اش را نوشت. زنی در شیراز به یاد می‌آورد که وقتی به راه‌پیمایی روز عاشورا رفتم، نمی‌دانستم که آیا سربازها به ما شلیک خواهند کرد یا نه یا حتی از آسمان روی سرمان بمب خواهند ریخت یا نه. اما برایم اهمیتی نداشت. من از زندگی‌ام گذشته بودم.

پیشنهادهایی برای دوستداران کتاب

مطالعه تاریخ و سرگذشت رهبران و حکومت‌های گذشته همیشه به افزایش بینش و آگاهی ما نسبت به اتفاقات امروز کمک می‌کند. خواندن کتاب انقلاب تصورناپذیر ایران برای اطلاع از جریان سیاسی، فرهنگی و فکری آن روزها بسیار به آگاهی مخاطب کمک می‌کند. مطالعه‌ی این کتاب به علاقه‌مندان تاریخ پیشنهاد می‌شود. کتاب‌های دیگری هم در این سبک وجود دارد که در این بخش به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• کتاب نبرد من  اثر آدولف هیتلر
• کتاب نیایش چرنوبیل اثر سوتلانا آلکسویچ
• کتاب رهبران ... کورش کبیر اثر ساموئل ویلارد کرامپتون