کتاب تبارشناسی کلاس درس در ایران محمود نجاتی حسینی نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی

کتاب حاضر حاصل «برنامه پژوهشی کلاس درس» (با مدیریت دکتر عباس کاظمی ۱۳۹۵-۱۳۹۴) است که با عنوان «تبار‌شناسی کلاس درس در ایران: تجربه‌های تاریخی و تجربه‌های زیسته» در مدت ۱۵ ماه (۱۳۹۵-۱۳۹۴) توسط نگارنده انجام شده است. کتاب حاوی دو بخش و هفت فصل است و در آن به ترتیب: کتاب‌شناختی کلاس درس؛ بازخوانی تجربه‌های تاریخی کلاس درس در غرب مسیحی، شرق ایرانی، شرق اسلامی و همچنین دوران معاصر از قاجاریه تا جمهوری اسلامی و نیز روایت تجربه‌های زیستۀ کلاس درس شامل تجربه‌های دانشجویی و استادی مطالعه و کاویده شده است. در این پژوهش با استفاده از روش ترکیبی (مطالعات اسنادی، داده‌های ثانویه، نشست‌های تخصصی و مصاحبه کیفی توانسته‌ایم هم «تجربه‌های تاریخی بیناتمدنی» (یونانی، ایرانی، مسیحی، اسلامی) و هم «تجربه تاریخی ایران معاصر» (دوره قاجاریه تا پهلوی) مرتبط با کلاس درس و هم تجربه‌های زیستۀ دانشجویان و تجربه‌های دوزیستۀ استادان در این زمینه را بازخوانی و بازکاوی کنیم و متنی در خور «تاریخ اجتماعی ـ فرهنگی کلاس درس در ایران» تدارک دهیم. باری به نظر ما داده‌ها و یافته‌های این اثر پژوهشی از حیث بازخوانی و بازکاوی «تاریخ اجتماعی و فرهنگی کلاس درس در ایران» و نیز به لحاظ نو‌بودن یافته‌های آن می‌تواند مایه تأملات نظری بعدی در حوزه «جامعه‌شناسی کلاس درس» و نیز «سیاست‌پژوهی کلاس درس» قرار گیرد. گفتنی است که واژه تخصصی تبار‌شناسی در این پژوهش با مسامحه، براساس اصل «شهود خلاق» هم به معنای متعارف آن در علم اجتماعی معاصر (‌برداشت فوکویی: تکوین متن‌ها و پدیده‌ها در پرتو نسبت دانش ـ قدرت) گرفته شده است و هم به معنای تخصصی رایج آن در تاریخ اجتماعی، جامعه‌شناسی تاریخی و جامعه‌شناسی شناخت به کار رفته است (تکوین پدیده‌ها در نسبت با تاریخ و جامعه و فرهنگ). شاید بتوان «تبارشناسی تاریخی، اجتماعی، فرهنگی» را نام نویی برای این نوع «تبارشناسی جامعه‌شناختی تلفیقی» دانست.