کتاب مکتب های ادبی نشر قطره

درس مکتب‌های ادبی که در یک نیمسال برای دانشجویان دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی در نظر گرفته شده است، تنها درسی است که در بین دروس مختلف این رشته دانشجویان را با ادبیات غرب آشنا می‌کند، لذا طرفداران بسیار دارد و دانشجویان علاقه‌مند از همه رشته‌ها در آن شرکت می‌کنند و شور و شوق و سؤالات بسیار دارند. من که از قدیم الایام متصدّی تدریس این درس بودم، معمولاً در هر دوره درسی فقط به یکی دو مکتب می‌پرداختم و مطالعه سایر موارد را بر عهده خود دانشجویان می‌گذاشتم. دانشجویان معمولاً مکاتب جدید را بیشتر می‌پسندیدند و لذا در طّی یک نیمسال گاهی اگزیستانسیالیسم، گاهی رمان نو، گاهی پست مدرنیسم، گاهی تاریخ‌گرایی جدید (که در این کتاب نیامده) و امثال این‌ها را می‌گفتم. برخی از دانشجویان هم برخی از مکاتب را خود به صورت سمینار عرضه می‌کردند. در این میان بحث رمان‌های مهم و تحلیل و تفسیر آن‌ها هم همیشه مطمح نظر بود. در آن زمان‌ها در مورد مکتب‌های ادبی جز چند کتاب بیش در دسترس نبود که معتبرترین آن‌ها کتاب استاد مرحوم، رضا سیدحسینی بود که نخست در یک جلد و سپس به صورت تفصیلی در دو جلد منتشر شد. امروزه در این مورد منابع نسبةً فراوانی در دست است و علاوه بر این منابع ـ کتاب‌ها، مقالات، فرهنگ‌ها، دائرة‌المعارف‌ها ـ اینترنت هم منبع در دسترسی است. البته در سطح جهانی منابع حدّ و حصری ندارد و چه بسا اگر کسی فقط فهرستی از این منابع را مثلاً از یکی از زبان‌های اروپایی استخراج کند خود کتابی شود. بدین ترتیب با توجه به وسعت مطالب کتاب حاضر را باید جزوه‌یی تلّقی کرد که در آن به صورت مختصر به مطالب ضروری توجّه شده است با این فرق که در آن به جنبه‌های فلسفی و تحلیلی هم پرداخته شده است و نیز از آنجا که مخاطبان عمدةً دانشجویان رشته ادبیات فارسی بودند به ذکر شواهد و مثال‌هایی از ادبیات فارسی و جنبه‌هایی از مقایسه و سنجش بین آن و ادبیات غرب هم توجّه شده است و از آنجا که قبلاً کتبی در مورد انواع و سبک از من منتشر شده است به بحث‌های نظری در مورد مفاهیم مختلف نوع و سبک و مکتب پرداخته‌ام. به مقتضای کتابی که تکوین و تدوین آن در کلاس درس بوده است، کوشیده‌ام که هرچه بیشتر، محقّقان را در بحث‌های خود شریک کنم و حتّی‌المقدور از منابعی که در دست داشتم مطالبی در جهت تأیید و تحلیل مطالب طرح شده نقل نمایم. اسامی نویسندگان و عناوین کتاب‌های خارجی به دلایلی (مثلاً تلفّظ در زبان‌های مختلف ـ عمدةً انگلیسی و فرانسه ـ ترجمه‌های مختلف) یکدست نیست و من عالما عامدا این تنوّع را تا حدودی حفظ کرده‌ام. تألیف اصل این جزوه مربوط به سالیان پیش است اما به پاس احترام به استاد رضا سیدحسینی به خود اجازه انتشار آن را ندادم خاصّه که ران ملخی بیش نبود. اینک که آن استاد درگذشته است و من نیز بازنشسته شده‌ام دیگر منعی در انتشار آن ندیدم به این بهانه که شاید گرهی از بندی بگشاید. از همه کسانی که از آثار آنان در فراهم آوردن این جزوه استفاده کردم تشکر می‌کنم و این کتاب را به خاطره دانشجویان سابقم در درس مکتب‌های ادبی تقدیم می‌دارم. سیروس شمیسا شهریور ۸۹