کتاب موردپژوهی در تحقیقات اجتماعی

این کتاب درباره طرح و اجرای موردپژوهی یگانه و موردپژوهی چندگانه برای مقاصد پژوهی است. موردپژوهی به‌منزله استراتژی تحقیق در بسیاری از حوزه‌ها به کار می‌رود از جمله: مطالعه سیاست‌های عمومی، علوم سیاسی و مدیریت عمومی جامعه‌شناسی و روان‌شناسی اجتماعی مطالعات سازمانی و مدیریت تحقیقات برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای مانند مطالعه برنامه‌ها، محلات، مؤسسات عمومی در بخش بزرگی از رساله‌ها و پایان‌نامه‌ها در علوم اجتماعی این کتاب خصوصیات بارز استراتژی موردپژوهی را در مقایسه با سایر انواع تحقیق دربرمی‌گیرد. نکته مهم این‌که کتاب به طرح، تحلیل و مسئله گزارش تحقیق می‌پردازد و نه فقط به محور سنتی گردآوری داده‌ها یا کار میدانی (که در مورد آن‌ها کتاب‌های درسی فراوانی موجود است). هدف کلی این کتاب کمک به محققان در برخورد با پاره‌ای از مسائل دشوارتر است که عموما در کتاب‌های درسی روش تحقیق موجود نادیده گرفته شده‌اند. فی‌المثل مؤلف غالبا با دانشجو یا همکاری برخورد کرده که پرسیده است (الف) موردی را که بناست مطالعه شود چگونه باید تعریف کرد، (ب) چگونه باید داده‌های مربوطی را که باید گردآوری شود تعیین کرد یا (ج) بعد از این‌که داده‌ها گردآوری شد با آن‌ها چه باید کرد. این کتاب امیدوار است به این پرسش‌ها پاسخ دهد. بااین‌همه، کتاب همه کاربردهای مهم موردپژوهی را دربرنمی‌گیرد. مثلاً هدف کتاب کمک به کسانی نیست که ممکن است از موردپژوهی به‌عنوان ابزاری آموزشی استفاده کنند که در رشته‌های حقوق، بازرگانی و سیاست عمومی رواج یافته (ر.ک.: Llewellyn, ۱۹۴۸؛ Windsor & Greanisa, ۱۹۸۳؛ Towl, ۱۹۶۹؛ Stein, ۱۹۵۲) و امروزه نیز عملاً در همه رشته‌های علمی از جمله علوم طبیعی متداول شده است. برای مقاصد آموزشی لازم نیست که موردپژوهی ترجمان دقیق و کامل رویدادهای واقعی باشد، بل هدف آن ارائه چهارچوبی برای بحث و گفت‌وگو در بین دانشجویان است. از این رو معیارهای تهیه موردهای خوب برای آموزش ــ و معمولاً مورد یگانه و نه چندگانه ــ با معیارهای انجام تحقیق تفاوت دارد. همین‌طور هدف این کتاب در برگرفتن وضعیت‌هایی نیست که در آن موردها را به‌عنوان نوعی ثبت امور به‌کار می‌برند. از گزارش‌های پزشکی، پرونده‌های مددکاری اجتماعی و سایر گزارش‌ها برای تسهیل اموری از قبیل طبابت، حقوق یا مددکاری اجتماعی استفاده می‌شود. باز معیارهای پیداکردن موردهای خوب در این زمینه با معیارهای طرح‌ریزی موردپژوهی برای انجام تحقیق تفاوت دارد. برعکس دلیل وجودی این کتاب این است که موردپژوهی غالبا به‌عنوان ابزار تحقیق به‌کار می‌رود و خواننده ــ که ممکن است محقق اجتماعی مبتدی یا موسومی باشد ــ ترجیح می‌دهد با نحوه طرح‌ریزی و اجرای موردپژوهی یگانه یا چندگانه برای تحقیق درباره موضوع پژوهش آشنا شود. محور کتاب عمدتا مسئله طرح و تحلیل موردپژوهی است و نه صرفا راهنمایی گردآوری شواهد و قراین موردپژوهی. از این لحاظ کتاب خلائی را در روش‌شناسی علوم اجتماعی پر می‌کند که بر کتاب‌های درسی درباره روش‌های میدانی که رهنمود چندانی درباره نحوه شروع موردپژوهی، تحلیل داده‌ها یا حتی به حداقل رساندن مسائل نوشتن گزارش موردپژوهی ارائه نمی‌کنند حاکم است. این کتاب همه مراحل طرح‌ریزی، گردآوری داده‌ها، تحلیل و گزارش‌نویسی تحقیق را دربرمی‌گیرد.