کتاب معلم تسهیل گر،معلم قرن بیست و یکم نشر انتشارات پرورش ذهن فرزام

واژه ی آموزش واژه ای است که به نظر می رسد در مورد مفهوم آن ابهام چندانی وجود نداشته باشد. " آموزش فعالیت های هدفمند معلم برای ایجاد یادگیری در یادگیرنده است که به صورت کنش متقابل بین او و یک یا چند گیرنده جریان می یابد " (سیف، ۱۳۶۳، ص ۳۸). این تعریف از آموزش بیشتر آموزش کلاسی یا به کارگیری ارتباط رو در رو در آموزش را در نظر مجسم می کند. در صورتی که آموزشی که در تعریف براون مورد نظر است کلیه فعالیت های هدفمندی است که برای ایجاد یادگیری صورت می گیرد. این فعالیت ها می تواند به صورت رو در رو باشد و کنش متقابل به طریق رو در رو انجام گیرد. فعالیت ها می توانند از راه دور انجام گیرند و کنش متقابل از طریق ارتباط با مرکز به وسیله ی تلفن، پست، اینترنت، کانال تلویزیونی یا هر طریق دیگر صورت گیرد. مهم این است که فعالیت ها دارای هدف مشخص هستند و برای ایجاد تغییر در رفتار یادگیرنده انجام می گیرند. کسی که این فعالیت ها را انجام دهد می تواند برنامه ریزی باشد که کلیه جریان آموزش را به طور سیستماتیک طراحی می کند و طرح برنامه را برای اجرای یک آموزش کلاسی از طریق معلم، یا آموزش از طریق تلویزیون برای گروه کثیری از افراد، یا آموزش از طریق ماشین به یک فرد، یا آموزش از طریق کامپیوتر می ریزد. گاه نیز خود معلم طراح برنامه آموزشی است. او برنامه ای می ریزد برای آموزش مطالب به کلیه دانش آموزان یک کلاس، یا برای آموزش ترمیمی به دانش آموزانی که مطالب مورد نیاز برای شروع درس تازه را نمی دانند، یعنی پیش نیاز یا رفتار ورودی مورد نیاز برای یادگیری مطالب تازه را ندارند. تاکنون عوامل موثر بر کیفیت آموزشی و آموزش را بررسی کرده ایم. حال به توضیح ارتباط می پردازیم. ارتباط در نظر شما چه معنی می دهد؟ هر یک از ما به تناسب شخصیت و تجارب خود به این سؤال، جواب متفاوتی خواهیم داد. برای ارتباط تعاریف متعددی ارائه شده که هر یک با توجه به کاربرد آن در زمینه خاص مطرح شده است؛ نظیر ارتباط الکترونیک، ارتباط در آموزش و غیره که ما در این جا به دلیل مناسبت بحث مورد نظر با آموزش، ارتباط را صرفاً با تأکید بر کاربرد آموزشی آن مد نظر قرار می دهیم. به طور ساده ارتباط عبارت است از «فرایند انتقال پیام از فرستنده به گیرنده مشروط بر آن که محتوای مورد انتقال از فرستنده به گیرنده منتقل شود و بالعکس.» فرایند ارتباط نه تنها به وسیله نوشته و صحبت ممکن است انجام پذیرد، بلکه می تواند به وسیله اشاره، موسیقی، هنرهای تصویری، تئاتر و سایر رسانه های آموزشی در رفتارهای انسانی نیز انجام گیرد. مطابق آنچه بیان شده می توان ارتباط را نوعی فرایند نامید که طی آن واکنش دو جانبه بین افراد و گروه ها در محیط های اجتماعی به وجود می آید. یکی از متخصصان ارتباط می گوید که آنچه در برقراری ارتباط اتفاق می افتد همانند رفت و آمدهای خیابان دوطرفه است که در آن به طور مداوم واکنش های مختلفی بین کسانی که در ارتباط با یکدیگر هستند اتفاق می افتد (ارتباط دو طرفه). لذا در صورتی که تلاش در انجام ارتباط تنها از یک سو اتفاق بیفتد، اساساً ارتباط کاملی به وجود نیامده است. بنابراین اگر معلم پیام شفاهی خود را به شاگرد برساند و شاگرد در مقابل پیام عکس العملی نشان دهد (و این عکس العمل می باشد که مورد نظر معلم است) بین شاگرد و معلم ارتباط مؤثر به وجود آمده است.