معرفی، خرید و دانلود کتاب جستارهایی در فلسفه، عرفان و حکمت خالده

بنا بر فلسفه اشراق نفس انسانی یا نور اسفهبدی چون نورالانوار و عقول مفارق، از نوع نور جوهری است و نور جوهری غیر از نور عرضی است. نور جوهری هم کاملاً مجرد است و هم نور محض است که بالذات مدرک ذات خود می باشد. آنچیز که مدرک ذات خود و انوار دیگر باشد نور مجرد است و نور مجرد بر اساس قائده اشراقی که در حکمت اشراق آمده است؛ به نفس ذات خود انوار دیگر را مشاهده می کند و به آنها علم حضوری دارد. شیخ اشراق در مورد علم نور اقرب (عقل اول) نسبت به نور الانوار و شهود نورالانوار می فرماید: «نور اقرب (عقل اول) نورالانوار را مشاهده می کند، خودش را نیز به شهود می یابد زیرا حجابی میان نورالانوار و نور اقرب وجود ندارد. حجاب فقط در میان برازخ مادی و غواسق (جواهر ظلمانی) و ابعاد(اموری که دارای بعدند) ظاهر می شود. در حالی که برای نور الانوار و انوار مجرده، هیچ جهت و بعدی وجود ندارد، چون بین نور سافل و نور عالی حجابی وجود ندارد، نور سافل نور عالی را مشاهده می کند و نور عالی نیز بر او اشراق نوری خواهد داشت. بنابراین بر نور اقرب شعاعی از نور الانوار می تابد». با این بیان می توان گفت وقتی نور اقرب که از جواهر نوری است بدون حجاب نورالانوار و انوار دیگر را مشاهده می کند، پس نور اسفهبدی (نفس مجرد نوری انسان) هم این حکم را خواهد داشت و بدون حجاب می تواند انوار مجرد و نورالانوار را مشاهده کند. درگفتار قبلی خود به اتحاد شاهد و مشهود و علم حضوری آنها نسبت به یکدیگر صحبت کردیم؛ این سخن بدین معنی است که " مقتضای نور بودن این است که شاهد و مشهود هر دو از سنخ نور مجردند، نسبت به یکدیگر شهود و علم حضوری داشته، معلول نوری علت نوری خود را ببیند، همان طور که علت نوری از معلول نوری اش آگاهی شهودی را دارد". حال بر اساس قواعدی که برشمردیم: ۱. علت نوری به معلول نوری علم حضوری دارد. ۲. بین انوار مجرده هیچ حجابی نیست. ۳. معلول از سنخ نور مجرد اگر باشد می تواند علت نوری را مشاهده حضوری کند. می توان گفت نفس انسانی نیز به نورالانوار علم شهودی حضوری دارد و می تواند از نورالانوار که از سنخ نور مجرد نفسانی (نور اسفهبدی) است تعبیر به " أنا " یا من کند. البته شیخ شهید در اینجا تبصره ای را متذکر می شود که نور اسفهبدی یا نفس ناطقه به علت تعلقات مادی و مشغولیت به حواس ظاهری و توجه به عالم مادی نمی تواند به راحتی عالم نور و نورالانوار را مشاهده کند. ولی اگر زمانی از مشغله های مادی دست بردارد و تعلقات از او زدوده شود می تواند عالم قدسی و انوار مجرده و نورالانوار را مشاهده ی حضوری کند. شیخ می فرماید: «اگر کسی تلاش خالصانه و شایسته ی مقام باری به انجام رساند و بر ظلمات و تیرگی ها غلبه نماید، انوار اعلی(حق سبحانه و مفارقات) را کامل تر از مشاهده ای که نسبت به مبصرات دنیوی دارد مشاهده خواهد کرد. بنابراین نورالانوار و انوار قاهره به شهود نور اسفهبدی (نفس ناطقه) مشهود خواهند بود، و نیز برخی از آنها به واسطه ی برخی دیگر مشاهده می شوند». البته با بیان سهروردی این نکته نیز روشن می شود که شهود از سنخ علم حضوری است و نور وقتی نوری را مشاهده کند این مشاهده کامل تر از مشاهده غواسق و اجسام عنصری است. اما به عنوان نکته ای مهم می توان گفت که شهود علت نوری برای معلول به تمامه امکان پذیر نیست. زیرا معلول نوری چون معلول است به اندازه ظرفیت نوری و ماهوی خود علت را شهود می کند؛ و اینجا شدت نور عالی به خودی خود حجابی برای معلول نوری است از آن جهت که نمی تواند به تمامه علت عالی و نور عالی را شهود کند. البته این شدت علت عدم احاطه تام به نور عالی است.