کتاب گفتمان های دگرواره در علوم اجتماعی آسیا فرید العطاس نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی

این کتاب به بررسی مجموعه‌ای از مسائل درباره وضعیت علوم اجتماعی در آسیا می‌پردازد. این مسائل در بافت سلطه تاریخی و مستمر یک منبع تمدنی خاص دانش، یعنی تمدن غربی، بر گفتمان‌های علوم اجتماعی آسیایی قرار دارند. به‌این‌ترتیب، مقاله‌های فراهم‌شده در این اثر تلاشی برای مستند‌ ساختن انتقادهای گوناگون از وضعیت علوم اجتماعی در آسیا و ارزیابی نقادانۀ توصیه‌های معین برای گفتمان‌های دگرواره را نشان می‌دهند. این‌ انتقادها که شامل نقدهای ‌شرق‌شناسی، اروپامحوری، ذهن اسیر، امپریالیسم دانشگاهی و وابستگی دانشگاهی می‌شوند، تقاضاهایی برای گفتمان‌های دگرواره و رهایی‌بخش‌تر، دانش استعمارزدایی‌شده، سنت‌های مستقل علوم ‌اجتماعی و علوم اجتماعی بومی را ایجاد کرده‌اند. این تقاضاها که عمدتاً و نه منحصراً از کشورهای جهان سوم یا جنوب سرچشمه گرفته‌اند را می‌توان در مجموع به‌منزله فراخوان‌هایی برای گفتمان‌های دگرواره در علوم اجتماعی محسوب کرد. بااین‌حال، فراخوان‌ها برای گفتمان‌های دگرواره، اغلب خودشان مسئله‌‌دار بوده و به ارزیابی انتقادی نیاز دارند. اصول سازمان‌دهنده‌ای که انتقادها از وضعیت علوم اجتماعی در آسیا و دعوت به گفتمان‌های دگرواره بر آن استوار می‌باشند، مفاهیم دوگانه تناسب و عدم تناسب‌‌ هستند. با این وجود، این مفاهیم هرچند تلویحی، هنوز در این انتقادها و فراخوان‌ها صورت‌بندی‌نشده‌ باقی می‌مانند. بنابراین، این کتاب از مستند‌سازی و ارزیابی نقادانه فراتر می‌‌رود و به مفهوم‌سازی آشکارِ علوم اجتماعی متناسب و نامتناسب می‌پردازد. با این وجود، هدف این کتاب نه فراهم ساختن یک بررسی فراگیر از علوم اجتماعی و برشمردن همۀ انتقادها از دانش‌ غربی و نه تعیین همه تلاش‌های معطوف به پدید آوردن گفتمان‌های دگرواره است. علاوه‌بر این، این اثر ادعا نمی‌کند که در آسیا هیچ فعالیت علوم اجتماعی وجود ندارند که از مسائل اروپامداری و شرق‌شناسی ناآگاه باشد و یا آثاری در میان دانشمندان اجتماعی آسیایی وجود ندارد که بر شکاف‌های قوم‌مدارانه فائق آمده باشند. در واقع، نمونه‌هایی از تلاش‌های گوناگون برای پدید آوردن خودآگاهانۀ علوم اجتماعیِ ضداروپامحور را فراهم می‌کنم. با وجود این‌گونه کارها، زمینۀ اصلی هنوز اروپامدارانه باقی مانده است. گفتمان‌های دگرواره حتی در اجتماعات علوم اجتماعی جهان سوم به جریان اصلی تبدیل نشده‌اند. زیرا آنها با پاره‌ای از مسائل روبه‌رو هستند که مانع تبدیل شدن آن‌ها به بخشی از جریان اصلی می‌شود. هدف این کتاب طرح مسائل و موضوعات کلیدی در مورد فراخوان برای طرح گفتمان‌هایی است که خود را به‌عنوان بدیل‌های گفتمان‌های اروپامحور یا شرق‌‌شناسانه عرضه می‌کنند. در این کتاب چهار مورد از این موضوعات کلیدی انتخاب شده‌اند که عبارتند از: الف) تقابل میان علوم اجتماعی بومی‌گرا و مستقل؛ ب) نیاز به مفهوم‌پردازی درست از تناسب؛ ج) تأثیر رابطه میان گفتمان و قدرت بر گفتمان‌های دگرواره؛ د) آموزش علوم ‌اجتماعی در راستای مقتضیات گفتمان‌های دگرواره. در این کتاب، هرجا ممکن باشد، مثال‌ها و نمونه‌های مرتبط با استدلال‌ها یا دیدگاه‌های ارائه‌شده از موردهای آسیای ‌جنوبی، آسیای جنوب شرقی، و شرق آسیا مطرح می‌شوند.